مالیات بر ارث و قوانین آن

مالیات انواع مختلفی دارد که یکی از آنها مالیات بر ارث است. تمام افراد (حقیقی یا حقوقی) تحت شرایطی ملزم به پرداخت مالیات هستند. مالیات ارث همانطور که از نامش پیداست، از روی ارثی که از فرد متوفی باقی می‌ماند به دولت پرداخت می‌شود. با ما همراه باشید تا با این نوع از مالیات و قوانین آن بیشتر آشنا شوید.

تعریف مالیات بر ارث 

مالیات به دو نوع مالیات مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می‌شود. مالیات بر ارث از نوع مستقیم است. پس از فوت یک شخص، وراث او اگر بخواهند اموال باقی مانده متوفی را بین ورثه تقسیم کنند، ابتدا باید مالیات آن که تحت عنوان "مالیات بر ارث" می‌باشد به دولت پرداخت کنند و هریک از افراد وارث به اندازه سهمی که از آن ارث می‌برند مشمول مالیات می‌شوند.

توجه کنید که مالیات ارث به تمام اموال منقول و غیر منقول متوفی تعلق می‌گیرد. حال شاید بپرسید منظور از امول منقول و اموال غیر منقول چیست!

اموال منقول و غیر منقول

به زبان ساده آن گروه از اموالی که قابلیت جابه جایی بدون نقص و خرابی را دارا هستند، اموال منقول گوییم ولی اموالی که نقل و انتقال آنها منجر به خرابی و خسارت می‌شود اموال غیر منقول هستند.

ماده 34 قانون مالیاتهای مستقیم - مالیات بر ارث

طبق آیین نامه اجرایی ماده 34 اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1394 اشخاص زیر مجاز نیستند که قبل از اخذ گواهی پرداخت مالیات مربوط موضوع این قانون، اموال متوفی را تسلیم وراث کنند و یا به نام آن‌ها ثبت و یا معاملاتی راجع به آن اموال و دارایی‌ها انجام دهند:

1- بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری، شرکت‌ها، موسسات، نهادهای عمومی غیردولتی و سایر اشخاص حقوقی (دولتی و غیردولتی) که وجوه نقد یا سفته یا جواهر و یا هر نوع مال دیگر از متوفی نزد خود دارند.

2- ادارات ثبت اسناد و املاک وقتی که مال غیرمنقول را به اسم وراث ثبت می‌کنند.

3- دفاتر اسناد رسمی موقعی که می‌خواهند تقسیم‌نامه یا هر نوع معامله وراث راجع به اموال و دارایی‌های متوفی را ثبت کنند.

4- شرکت‌هایی که متوفی در آن‌ها مالک سهام یا سهم‌الشرکه است.

5- شرکتهای کارگزاری، صندوق‌های سرمایه گذاری و سایر نهادهای مالی.

6- صندوق‌های دادگستری و صندوق‌های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور.

اشخاص مذکور در بندهای ذکر شده (به استثنای اشخاص موضوع بندهای (2) و (6) این ماده و اشخاص موضوع بندهای (1) و (2) ماده (2) این قانون) در صورت تخلف علاوه بر اینکه تا معادل ارزش مال مشمول وراث نسبت به پرداخت مالیات و جرایم متعلق مسوولیت تضامنی دارند، مشمول جریمه‌ای به میزان دو برابر مالیات متعلق نیز می‌شوند. در مورد بانک‌ها ، شرکت‌ها و موسسات دولتی متخلف و شرکاء و معاونان وی در تخلف نیز مسیولیت تضامنی خواهند داشت.

محاکم دادگستری، ادارات اجرای احکام دادگستری، ادارات ثبت اسناد و املاک، سازمان اوقاف و خیریه، اداره سرپرستی صغار و محجورین، صندوق‌های دادگستری، صندوق‌های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور و اشخاص موضوع بندهای (1) و (2) ماده (2) این قانون در صورتی که در حیطه وظایف قانونی خود حکمی را در خصوص اموال متوفی صادر یا اجراء کنند موظفند تصویر آن حکم را ظرف مهلت ده روز حسب مورد پس از صدور یا اجراء به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال نمایند.

طبقه بندی وراث و تعیین نرخ مالیات بر ارث

افراد وارث با توجه به نسبتی که با فرد متوفی دارند تقسیم بندی می‌شوند. مطابق با ماد 862 قانون مدنی این افراد به سه طبقه به شرح زیر تقسیم می‌شوند:

1) پدر ، مادر، شوهر، زن، اولاد و اولاد اولاد.

2) اجداد ، برادر، خواهر و فرزندان آن‌ها.

3) عموها، عمه ها ، دایی ها، خاله و اولاد آن‌ها.

طبق این طبقه بندی میزان مالیاتی که به ارث هر فرد تعلق می‌گیرد متفاوت است. درصدهای مالیاتی سه طبقه وراث و میزان مالیات ماترک متوفی که باید پرداخت شود در جدول زیر آوردیم. مثلا میزان مالیات ارث سپرده های مجاز بانکی برای وراث طبقه اول، 3 درصد است. برای وراث طبقه دوم 6 درصد و میزان آن برای وراث طبقه سوم 12 درصد یعنی چهار برابر میزان طبقه اول است.

جدول مالیات بر ارث 1402

توجه

دقت کنید که وراث طبقه اول به سایر وراث اولویت دارند و در صورتیکه حتی یک نفر از طبقات فوقانی در قید حیات باشد ارث به افراد وارث در طبقات دیگر تعلق نمی‌گیرد.

قانون جدید و قانون قدیم مالیات بر ارث

در قدیم برای محاسبه مالیات بر ارث ابتدا لیست اموال، دارایی ها و تعداد ورث متوفی تعیین و تحویل اداره مالیات می‌شد. اداره مالیات کشور بعد از بررسی لیست مذکور میزان مالیات کل اموال را مشخص می‌کرد، سپس افراد وارث موظف بودند بر اساس میزان سهم الارثی که می‌برند، مالیات را پرداخت کنند.

پس از پرداخت مالیات، گواهی واریز مالیات بر ارث صادر می‌شد و بعد از آن اشخاص وارث می‌توانستند، اموال به جا مانده را مطابق با قانون انحصار وراثت تقسیم کنند.

قانون جدید مالیات بر ارث در فروردین سال 1395 به تصویب رسید. طبق قانون جدید، لیست اموال فرد متوفی قبل از محاسبه مالیات دسته بندی می‌شود. سپس برای هر کدام از ماترک متوفی، مالیات طبق فرمول مشخصی تعیین می‌شود. در این قانون لزومی ندارد که افراد به اداره مالیات مراجعه کنند بلکه باید گواهی انحصار وراثت را از شورای حل اختلاف آخرین محل زندگی فرد متوفی دریافت نمایند و مالیات را قبل از تقسیم ماترک پرداخت کنند.

نکات مهم مالیات بر ارث

- اثاثیه منزل فرد متوفی، همچنین اموال و دارایی های مورد وقف او مشمول پرداخت مالیات نیستند.

- اموال متوفی ایرانی خارج از کشور، 10 درصد مالیات بر ارث را شامل می‌شود.

- در قانون جدید مالیات بر ارث تاریخ خاصی برای پرداخت مالیات در نظر نگرفتند و دیرکرد در محاسبه مالیات ارث مشمول جریمه نمی‌شود.

- حقوق بازنشستگی، پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت مشمول پرداخت مالیات بر ارث نیست.

- بر اساس ماده 25 قانون مالیات بر ارث، وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات ارث نیستند.

ماده 17 قانون مالیاتهای مستقیم مرتبط با مالیات بر ارث

اموالی که در نتیجه فوت شخص (فوت واقعی یا فرضی) انتقال پیدا می‌کند، به شرح زیر مشمول مالیات هستند (اصلاحی 1394/04/31) :

1- نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به استثنای موارد مندرج در بند (2) این ماده و سودهای متعلق به آن‌ها و همچنین سود سهام و سهم‌الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آن‌ها به نرخ 3% .

2- سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم آن‌ها یک و نیم برابر نرخ‌های مذکور در تبصره (1) ماده 143و ماده 143 مکرر این قانون طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.

در تبصره 1 ماده 143 و 143 مکرر بیان می‌شود که 

اگر یک شرکت بورسی باشد، نیم درصد ارزش روز آن سهام به عنوان مالیات نقل و انتقال در حالت عادی دریافت می‌شود و اگر غیر بورسی باشد، 4% ارزش اسمی آن سهام به عنوان مالیات در حالت عادی پرداخت می‌شود.

3- مورد سوم مربوط به حق الامتیاز و سایر حقوق مالی است، به نرخ ده درصد (10%) ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث. مثلا طبق بند 1 ، برای سپرده های بانکی که دارای مجوزند نرخ 3 درصد، اما در مواردی که از بانک مرکزی مجوز ندارند مشمول نرخ 10 درصد می‌شوند.

4- انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث به نرخ دو درصد بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور.

5-این مورد مربوط به مالیات ارث املاک است.  املاک و حق واگذاری محل یک و نیم برابر نرخ‌ مندرج در ماده 59 این قانون (ماده 59 در مورد نقل و انتقال املاک ذکر می‌شود که 5 درصد ارزش معاملاتی املاک و در خصوص حق واگذاری محل 2 درصد وجوه دریافتی توسط فروشنده) یعنی 7.5 درصد ارزش معاملاتی املاک در تاریخ ثبت انتقال و در خصوص حق واگذاری 3 درصد می‌شود.

6- نسبت به دارایی‌های متعلق به متوفی ایرانی که در خارج از کشور واقع شده پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی‌ها پرداخت شده است به نرخ ده درصد ارزش ماترک که ماخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است، در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به ماخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث.

درخصوص ماده 17 ق.م.م تبصره هایی نیز وجود دارد که به جهت جلوگیری از طولانی شدن مقاله از ذکر آن تبصره ها در اینجا خودداری کردیم.

سخن آخر

موضوع ارث و مالیات بر ارث آن موضوعی است که همه افراد جامعه را در برمی‌گیرد. این مفهوم دارای تبصره ها و قوانین پیچیده و زیادی است. در این محتوا سعی کردیم به طور خلاصه برخی مفاهیم و قوانین مهم را بیان کنیم. در صورتی که تمایل دارید مطالب بیشتری را یاد بگیرید به شما پیشنهاد می‌کنیم که در سطح 7 مدیران دوره کارورزی حصین حاسب شرکت کنید و اطلاعات خود را بالاتر ببرید.

بیشتر بخوانید: دادرسی مالیاتی و نکات آن