انواع ریسک در شرکت حسابداری و حسابرسی + مدل ریسک

در امور مالی ، ریسک احتمال متفاوت بودن نتایج واقعی با نتایج مورد انتظار است. گاهی ریسک به عنوان نوسانات بازدهی ها تعریف می شود. به عبارتی دارایی های پرریسک تر باید بازده مورد انتظار بالاتری داشته باشند. دو دسته اصلی ریسک وجود دارد که در این مقاله بعد از معرفی این مفهوم به انواع ریسک می‌پردازیم.

مفهوم ریسک 

ریسک در فرهنگ فارسی  به معنای احتمال خطر و ضرر (اقدام به امری که احتمال خطری در آن باشد) تعریف می‌شود.

در فرهنگ عمید:  اقدام به کاری که نتیجه آن معلوم نیست و احتمال خطر یا ضرر وجود دارد.

و در دانشنامه عمومی، به معنی عدم اطمینان و آگاهی در مورد نتیجه یک عمل است.

در ادبیات مالی ریسک را می توان به صورت رویدادهای غیرمنتظره که معمولاً به صورت تغییر در ارزش دارایی ها یا بدهی ها می باشد، تعریف کرد. 

انواع ریسک در حسابداری

انواع مختلف ریسک به دو دسته ریسک های تجاری و غیر تجاری تقسیم می‌شوند.

1- ریسک تجاری 

ریسک هایی که از دید بنگاه ها ایجاد رقابت و مزیت ارزش افزوده برای سهامداران دارند، ریسک تجاری هستند. به عبارتی برخی از بنگاه هایی که در زمینه نوآوری، تولید محصولات خلاقانه، بازار فروش و طراحی محصولات فعالیت دارند، با این نوع ریسک سرو کار دارند. پذیرش ریسک تجاری، مزیت رقابتی در هر کسب و کاری ایجاد می‌کند.

ریسک های مالی نیز قسمتی از ریسک های تجاری محسوب می شوند و می‌توانند به ریسک‌هایی تعبیر شوند که مربوط به سقوط و ضرر در بازار مالی هستند، مانند ضررهای ناشی از تغییر نرخ بهره یا تغییر در قیمت سهام.

2- ریسک غیر تجاری

ریسک‌هایی که بنگاه بر آنها کنترلی ندارد، ریسک‌های غیرتجاری را تشکیل می‌دهند. مانند ریسک های راهوری که به دلایل مختلفی از جمله تغییرات بنیادی در محیط سیاسی و اقتصادی به وجود می آیند. پرهیز از این چنین ریسک هایی دشوار است مگر با توسعه در کسب و کارهای مختلف یا کشورهای متعدد.

مدل ریسک چیست؟

یک نوع مدل مالی برای اندازه‌گیری اطلاعات کمی نظیر ریسک‌های بازار یا ارزش معاملات شرکت است. همچنین وضعیت‌های شکست یا عملکردهای نامطلوبی را که منجر به شکست می‌شود بررسی می‌کند. به تعریف دیگر، مدل ریسک یک تکنیک یا روش ریاضی است که کلیه‌ی آیتم های لازم برای ریسک را در تجارت پیش‌بینی می‌کند. توسط این مدل ها می‌توان تخمین‌هایی را ارایه داد که به کسب‌وکارها در تصمیم‌گیری‌های مختلف مالی، عملیاتی و تحلیل های سرمایه گذاری آنها کمک می‌کند.

ریسک حسابرسی

به میزان خطایی که حسابرس در زمان بررسی اسناد، دفاتر و مدارک حسابداری، متوجه اشتباهات یا محاسبات غلط عمدی نشود، ریسک حسابرسی گویند.

ریسک حسابرسی در حالت کلی شامل دو نوع زیر است:

الف- ریسکی که رد آن غلط است (ریسک نوع آلفا)

این ریسک حسابرسی به این معناست که صورت های مالی که توسط تیم حسابرسی شرکت تهیه می‌شود کاملا صحیح است اما حسابرس آن را رد می‌کند یا به عبارتی نظری می‌دهد که درست نیست. در این حالت موقعیت حسابرس به علت اشتباهی که در رد صورتهای مالی دارد، به خطر می افتد.

ب- ریسکی که قبول آن غلط است (ریسک نوع بتا)

این نوع ریسک مربوط به زمانیست که صورت های مالی دارای اشتباهاتی باشند که حسابرس نتواند آن ها را تشخیص دهد یا به عبارتی آن ایرادات را در نظر نمی‌گیرد و آنها را تایید می‌کند. در این صورت حسابرس زیر سوال می رود و مشخص می‌شود که توانایی لازم برای این سمت را ندارد.

انواع ریسک شرکتهای حسابرسی

انواع ریسک در شرکتهای حسابرسی به سه گروه تقسیم می‌شود.

- ریسک ذاتی

ریسک ذاتی ریسکی است که بدون در نظر گیری کنترل های داخلی، یک حساب به دلایلی نظیر خطا یا کلاه برداری ، اشتباه اظهار می‌شود. به عبارتی از منظر حسابرسی این نوع ریسک بیان گر آن است که  احتمالا بخشی از فرآیند حسابداری شرکت در حین عملیات حسابداری دچار اشتباه یا تحریف شده اند. ریسک ذاتی برای برخی شرکتها مخصوصا شرکت های بزرگ غیر قابل اجتناب است.

- ریسک کنترلی

اگر ثبت های داخل سیستم حسابداری یک سازمان دچار ایراد باشد و واحد حسابداری این مشکل رو تا قبل از پایان دوره حسابداری رفع نکند به آن ریسک کنترل گویند. گاهی اوقات ریسک ذاتی و کنترلی با هم انجام می شود که نوعی ریسک حسابرسی محسوب می شود که در حوزه ی وظایف حسابرس قرار نمی گیرد. پایین نگه داشتن ریسک کنترل از مسیولیت مدیران است.

- ریسک عدم کشف

برخی از اشتباهاتی که در صورت های مالی وجود دارند به اندازه ای کم است که نیازی به کشف آن ها نیست. یا ریسکی است که روش های حسابرسی، قادر به کشف اظهارات غلط آن در صورت های مالی نباشد.

حسابرس می تواند این نوع از ریسک را با افزایش میزان رویه های حسابرسی خود کاهش دهد.

- ریسک حسابرسی

این نوع از ریسک به ریسکی می‌گویند که بر اساس آن، حسابرس رای حسابرسی بی نقصی را ارایه و در آن اعلام نماید که در صورت های مالی هیچ اشتباه عمده ای وجود ندارد. در حالی که ممکن است دارای اشتباهات عمده باشند.

در واقع ریسک حسابرسی عبارت است از ترکیب ریسک ذاتی، ریسک کنترل و ریسک عدم اکتشاف.

ریسک سیستماتیک در سرمایه گذاری

ریسکی را که مربوط به شرایط سیاسی و اقتصاد کلان جامعه است، سیستماتیک گویند و به سه گروه ریسک بهره، تورم و ریسک بازار تقسیم می‌شود. این ریسک بر کلیت بازار اثر می‌گذارد و محدود به صنعت خاصی نیست، همچنین قابل حذف نمی‌باشد.

ریسک غیر سیتماتیک 

این نوع از ریسک فقط یک سازمان خاص را تحت تاثیر قرار می‌دهد و برخلاف سیستماتیک قابل کنترل است و به تصمیم سرمایه گذار بستگی دارد. مثلا فرد سرمایه گذار می‌تواند سهام شرکتی را که عملکرد نامطلوبی دارد خریداری نکند و لذا ریسک خود را کاهش دهد. انواع ریسک های غیر سیستماتیک به ریسک های تجاری، مالی، عملیاتی و ریسک های قانونی (نظارتی) تقسیم می‌شوند.

سخن آخر

با توجه به اهمیت ریسک در حسابداری به بررسی این مفهوم و انواع ریسک در شرکتهای حسابداری و ریسک حسابرسی پرداختیم.

در ایران سازمان حسابرسی کل  که وظیفه حسابرسی موسسات دولتی و نیمه دولتی را عهده دار است، برای بررسی مشکلات و ریسک حسابرسی از مدل ریسک استفاده می‌کند. مدل ریسک همانطور که گفتیم یک سیستم یا تکنیک ریاضی است که توسط آن می‌توان وضعیت‌ها وعملکردهای نامطلوبی را که منجر به شکست می‌شود بررسی کرد.

افراد حسابرس باید عملیات حسابرسی یک مجموعه را به نحوی انجام دهند که ریسک حسابرسی به پایین ترین میزان و حد خود باشد.

در پایان خوشحال می‌شویم که نظرات خود را در مورد این مقوله مهم برای ما بنویسید.