مالیات تصاعدی یا پیش رونده چیست؟ انواع آن + فرمول محاسبه

دریافت مالیات یکی از ابزارهای اصلی دولت‌ها برای تامین منابع مالی و اعمال برخی سیاست‌هاست. در میان انواع مالیات‌ها، مالیات تصاعدی به دلیل نقش آن در ایجاد عدالت اقتصادی و کاهش نابرابری درآمدی، جایگاه ویژه‌ای دارد. در واقع این نوع از مالیات به نحوی است که افراد با درآمد بالا نسبت به افراد با درآمد پایین تر باید میزان بیشتری از درامد خود را به عنوان مالیات بپردازند. در این مقاله به بررسی دقیق مالیات تصاعدی و انواع آن، مزایا، روش‌های محاسبه و تاثیر آن در شرایط تورمی می‌پردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

تعریف مالیات تصاعدی یا مالیات پیش رونده

مالیات تصاعدی به نوعی از مالیات اطلاق می‌شود که با افزایش درآمدها یا دارایی‌ها، نرخ مالیاتی که فرد باید بپردازد نیز افزایش می‌یابد. به بیان ساده، افراد ثروتمند یا افرادی با درآمد بالاتر نسبت به افرادی که درآمد پایین‌تری دارند، سهم بیشتری از درآمد خود را به عنوان مالیات پرداخت می‌کنند.

نرخ مالیات تصاعدی بین 15 تا 35 درصد است و بالاترین نرخ آن به افرادی که درامد بالاتری دارند، مربوط می‌شود.

انواع مالیات تصاعدی

1- مالیات بر درآمد سرمایه‌ گذاری:

این نوع از مالیات تصاعدی مشمول افرادی می‌شود که ثروت اضافی یا قصد سرمایه گذاری دارند. به عبارت دیگر برای سود حاصل از سرمایه گذاری‌های مالی، مالیات بر درآمد سرمایه‌گذاری اعمال می‌شود. شامل سود حاصل از فروش سهام، اوراق بهادار، سود فروش مسکن، طلا، عتیقه‌جات و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است که با نرخ‌های تصاعدی مشمول مالیات می‌شوند.

2- مالیات بر املاک و مستغلات:

در برخی کشورها، افرادی که مالک چندین ملک یا املاک گران‌قیمت هستند، مشمول نرخ‌های مالیاتی بالاتر می‌شوند. در واقع مالیات بر مستغلات مربوط به فعالیت در بازار مسکن می‌شود. یعنی کسانی که از اجاره ملک، زمین یا نقل و انتقالات درآمدی کسب می‌کنند، مشمول این گروه هستند.

3- مالیات بر بهره یا سود کسب‌شده:

این مالیات بر روی سرمایه‌ی پس انداز شخص اعمال می‌شود. به عبارتی افرادی که توانایی پس‌انداز دارند، به آنها سود سپرده (بهره) تعلق می‌گیرد و مشمول این نوع از مالیات هستند. بهره‌هایی که از سپرده‌های بانکی یا اوراق قرضه به دست می‌آیند، ممکن است تحت نرخ‌های تصاعدی مالیاتی قرار گیرد.

4- مالیات بر درآمد اجاره:

 درآمد حاصل از اجاره املاک نیز می‌تواند با افزایش مبلغ اجاره، با نرخ‌های بالاتر مالیاتی مواجه شود.

افرادی که در حوزه ساخت و ساز سرمایه گذاری دارند و نیت آنها اجاره املاک به افراد دیگر است، مشمول این نوع از مالیات تصاعدی هستند.

توجه کنید که هزینه‌های مربوط به ساخت و ساز را از مالیات کسر می‌کنند و بعد از پایان ساخت و ساز با روش مالیات تصاعدی مشمول مالیات می‌شوند.

مثال از مالیات تصاعدی

مزایای مالیات تصاعدی

برخی مزایای سیستم مالیات تصاعدی عبارتند از:

1- کاهش نابرابری اقتصادی

در این سیستم، افراد با درآمد بالاتر درصد بیشتری از درآمد خود را مالیات می‌دهند که این امر منجر به کاهش فاصله درآمدی و کاهش نابرابری بین اقشار مختلف جامعه می‌شود.

2- تقویت عدالت اجتماعی

مالیات تصاعدی با دریافت سهم بیشتر از افراد ثروتمند و کاهش فشار مالی بر اقشار ضعیف، احساس عدالت را در جامعه تقویت می‌کند. به عبارت دیگر بار مالیاتی به طور مساوی در جامعه توزیع می‌شود.

3- افزایش درآمد دولت از اقشار پردرآمد

با وضع نرخ‌های بالاتر برای درآمدهای بیشتر، دولت می‌تواند منابع مالی بیشتری از ثروتمندان جمع‌آوری و آن را صرف خدمات عمومی مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزشی و غیره کند.

4- ایجاد توازن در توزیع ثروت

این سیستم از انباشت بیش از حد ثروت در دست یک گروه خاص جلوگیری می‌کند و باعث توزیع متعادل‌تر منابع مالی در جامعه می‌شود.

5- کاهش کسری بودجه دولت

با توجه به اینکه درآمد مالیاتی از ثروتمندان بیشتر می‌شود، دولت می‌تواند بدون نیاز به استقراض یا کاهش خدمات عمومی، بودجه خود رو متعادل‌تر نگه دارد که منجر به ثبات و رشد اقتصادی بیشتری خواهد شد.

6- تحریک مصرف و تقویت تقاضای داخلی

با کاهش فشار مالیاتی بر اقشار کم‌درآمد، مصرف در جامعه افزایش پیدا می‌کند که منجر به افزایش تقاضای داخلی، تقویت آن و ایجاد شغل می‌شود.

7- جلوگیری از تمرکز قدرت اقتصادی

با محدود کردن تجمع بی‌رویه ثروت در اختیار تعداد کمی از افراد، از نفوذ بیش از حد آن‌ها در سیاست و اقتصاد جلوگیری می‌شود.

8- ایجاد کارآفرینی

تشویق به سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای کوچک و متوسط یا به عبارتی افزایش کارآفرینی یکی دیگر از مزایای سیستم مالیات تصاعدی است.

گاهی سیاست‌های مالیاتی تصاعدی شامل معافیت‌ها یا تخفیف‌هایی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد هست که این امر می‌تواند رشد اشتغال و کارآفرینی رو افزایش بدهد.

9- پایداری اجتماعی و جلوگیری از ناآرامی‌ها

وقتی مردم احساس کنند سیستم مالیاتی عادلانه است، اعتماد بیشتری به حکومت پیدا می‌کنند و احتمال بروز نارضایتی‌های اجتماعی نیز کاهش می‌یابد.

روش محاسبه مالیات تصاعدی

برای محاسبه مالیات تصاعدی 3 روش داریم:

طبقه‌بندی مالیات تصاعدی

نرخ مالیات تصاعدی به شکل زیر طبقه بندی می‌شود:

تفاوت مالیات تصاعدی با مالیات پیش‌رونده و مالیات نزولی

مالیات تصاعدی/پیش‌رونده (Progressive Tax): با افزایش درآمد، نرخ مالیات هم افزایش می‌یابد و افراد با درآمد بالا میزان بیشتری مالیات پرداخت می‌کنند.

مالیات تناسبی (Proportional Tax): همه افراد صرف‌نظر از میزان درآمد، درصد ثابتی از درآمد خود را مالیات می‌دهند.

مالیات نزولی (Regressive Tax) : نقطه مقابل مالیات پیش رونده است یعنی  افراد با درآمد پایین، درصد بیشتری از درآمد خود را نسبت به افراد پردرآمد به عنوان مالیات می‌پردازند.

هدف از این نوع مالیات صرفنظر از نرخ مالیات، جذب سرمایه از افراد و ارائه خدمات مربوط به سلامت، درمانی، بیمه ای و … است.

تاثیر تورم بر مالیات تصاعدی

در شرایط تورمی، حتی اگر درآمد واقعی افراد تغییر نکند، افزایش اسمی آن ممکن است باعث انتقال آن‌ها به طبقات مالیاتی بالاتر شود. این پدیده که به آن "اثر پرش طبقه‌ای" (Bracket Creep) می‌گویند، می‌تواند منجر به پرداخت مالیات بیشتر بدون بهبود قدرت خرید شود، مگر اینکه دولت‌ها نرخ‌های مالیاتی را به‌روزرسانی کنند.