نوبت کاری یا شیفت کاری در قانون کار؛ انواع نوبت کاری و محاسبه آن

 

تا به حال افراد زیادی را دیده‌ایم که کار آنها به صورت شیفتی یا به عبارتی نوبت کاری است و برایشان مهم است که کار آنها چگونه شیفت بندی می‌شود. همچنین با توجه اینکه نحوه محاسبه نوبتکاری در بحث حقوق و دستمزد اهمیت دارد، لذا در این مقاله قصد داریم به این مفهوم و نکات مهم آن بپردازیم.

نوبت کاری چیست؟

مشاغلی که پرسنل باید به صورت چرخشی (شیفتی) در طول شبانه روز انجام وظیفه نمایند و امکان تعطیلی محیط کار آنها وجود ندارد، به این چنین مشاغلی، مشاغل نوبت کار گویند.
طبق ماده 55 قانون کار، ذکر می‌شود: کاری که در طول ماه گردش دارد کار نوبتی گویند به نحوی که نوبت‌ها آن در صبح، عصر یا شب واقع می‌شود.
توجه کنید که در طی یکماه، یک کارگر ممکن است به صورت چرخشی در دو یا چند نوبت کار کند.

چه مشاغلی بیشتر نوبت کاری دارند؟

به طور کلی مشاغلی که امکان تعطیلی در آنها وجود ندارند، نظیر بیمارستانها، مراکز درمانی، آتش نشانی، اورژانس، خدمات آب، برق، برخی شرکتهای تولیدی و...حضور افراد در محیط به صورت نوبتی یا به عبارتی شیفتی است. در این گونه مشاغل حضور افراد کارمند در محل فعالیت خود به صورت شبانه روز و نوبتی ضروری است.

توجه

افرادی که در شیفت‌های مختلف به صورت منظم کار می‌کنند، مشمول قانون نوبت‌کار هستند و حقوق و دستمزد آن‌ها از افرادی که فقط در شیفت صبح به کار مشغولند، بیشتر است.

انواع نوبت کاری

طبق ماده 56 قانون کار، نوبت کاری به چند گروه تقسیم می‌شود. بر اساس قانون کار در 24 ساعت شبانه روز 3 شیفت کاری 8 ساعته وجود دارد (صبح، عصر و شب). هر کدام از اینها حقوق مشخص و متفاوتی با کارمندان معمولی دارند. به طور کلی انواع نوبت‌کاری عبارتند از:

1- نوبت کاری صبح و عصر

افرادی که علاوه بر شیفت صبح به طور ثابت در شیفت عصر نیز فعالیت دارند، نوبت‌کار صبح و عصر گوییم. مانند کارگری که یک هفته صبح و یک هفته عصر کار می‌کند و این چرخه تکرار می‌شود. یا کارگری که هفت روز صبح و پنج روز عصر کار می‌کند و این چرخش تکرار می‌شود.

در قانون کار نوبت کاری، شیفت صبح از ساعت 6 صبح تا ساعت 14 بعد ازظهر است. با پایان شیفت صبح یعنی ساعت 14 بعد از ظهر، شیفت عصر شروع و تا ساعت 22 شب ادامه دارد. کارمندانی که به این نوع کار اشتغال دارند، طبق ماده 56 قانون کار 10 درصد دستمزد بیشتر نسبت به کارمندان عادی دریافت می‌کنند (فوق العاده نوبت‌کاری).

توجه

کارگری که فقط از ساعت 14 بعد ازظهر الی 22 شب مشغول به کار است و در طول ماه گردشی ندارد مشمول قانون نوبت‌کار نمی‌شود.

2- نوبت کاری صبح و شب

این نوع از نوبت‌کار یکی دیگر از انواع کار شیفتی است که کارگران در دو نوبت صبح و شب به صورت چرخشی و دوره‌ای به کار مشغول هستند. مثلا نیروی کارگری که 10 روز در شیفت صبح و 10 روز بعدی را در شیفت شب مشغول به فعالیت است و این چرخه به صورت منظم تکرار می‌شود، کارگری در نوبت کاری صبح و شب محسوب می‌شود.

همانطور که گفتیم، شیفت صبح از 6 صبح آغاز و تا ساعت 14 بعد از ظهر است. شیفت شب از ساعت 22 شب آغاز و تا ساعت 6 صبح ادامه دارد. افرادی که شیفت آنها در صبح و شب قرار می‌گیرد، به دلیل اینکه در شب فرد کارگر فشار کاری بیشتری را نسبت به روز متحمل می‌شود طبق ماده 56 قانون کار، 22.5 % درصد علاوه بر مزد به عنوان فوق العاده نوبت‌کاری ‌دریافت می‌کند.

3- نوبت کاری عصر و شب

در این نوع از انواع نوبت‌کار، شیفت اول از ساعت 14 بعدازظهر آغاز و تا ساعت 22 شب است. شیفت دوم یعنی شیفت شب از ساعت 22 شب تا 6 صبح روز بعد ادامه دارد. در این حالت نیز فوق العاده نوبت کاری را  22.5 درصد در نظر می‌گیرند. مثلا کارگری که یک هفته عصر و یک هفته شب کار کند و این چرخش تکرار شود، در این گروه است.

توجه

اگر کارگری فقط در طول شب مشغول به کار است به عنوان کار شیفت شب می‌باشد و مشمول قانون نوبت‌کار نمی‌شود.

4- نوبت کاری صبح، عصر و شب

این نوع نوبت کاری دارای سه شیفت صبح، عصر و شب است که افراد کارگر در شیفت‌های نوبتی و تکراری در نوبت های صبح، عصر و شب مشغول به کار هستند. مثلا کارگری که ده روز در شیفت صبح، ده روز در شیفت عصر و ده روز در شیفت کاری شب کار می‌کند، در این گروه قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه زمان فعالیت آنها در شیفت شب نسبت به دو حالت قبلی کمتر است، به همین دلیل میزان مزد آن‌ها از دو گروه قبلی اندکی کمتر است. طبق قانون کار، 15 درصد علاوه بر مزد به عنوان فوق‌العاده نوبت‌کاری‌ به این افراد تعلق می‌گیرد.

 

محاسبه نوبت کاری

همانطور که می‌دانیم میزان سختی کار در طول شبانه روز یکسان نیست لذا افرادی که به صورت شیفتی فعالیت دارند طبق قانون مبلغی مازاد بر مزد عادی کارگران دریافت می‌کنند.

فرمولهای محاسبه دستمزد نوبت‌کاری کارگران برای یک ماه 30 روزه به شرح زیر است:

فوق العاده نوبت کاری صبح و عصر:

حقوق پایه کارگر / 220 * (110 * تعداد ساعات نوبت‌کاری)

تعداد ساعات نوبت کاری در عدد 110 درصد ضرب و نتیجه آن در 220 ساعت ضرب می‌شود سپس عدد حاصل را بر حقوق پایه کارگر تقسیم می‌کنیم. به این صورت مبلغ ریالی حقوق کارهای نوبتی که در این نوع از کار شیفتی انجام می‌شود به دست می‌آید.

فوق العاده صبح ، عصر وشب:

حقوق پایه کارگر / 220 * (115 * تعداد ساعات نوبت‌کاری)

در این فرمول ساعات نوبت‌کاری در عدد 115 درصد ضرب و نتیجه در عدد 220 ساعت ضرب می‌شود. سپس حاصل بر حقوق پایه فرد تقسیم می‌شود تا حقوق نوبت کاری به دست آید.

فوق العاده صبح و شب یا عصر وشب:

حقوق پایه کارگر / 220 * (122.5 * تعداد ساعات نوبت‌کاری)

برای این مورد، تعداد ساعت نوبت کاری در 122.5 درصد ضرب و نتیجه در 220 ساعت ضرب می‌شود. سپس عدد حاصل بر حقوق پایه ماهانه تقسیم می‌گردد.

نکته مهم

گاهی در نوبت‌کاری ساعت های کاری از 8 ساعت در روز، یا 44 ساعت در هفته بیشتر ‌می‌شود، اما توجه کنید که مجموع ساعات کار طی 4 هفته متوالی از 176 ساعت نباید بیشتر شود.

سوالات متداول

1- کار مختلط چیست؟

کارگرانی که 24 ساعت کار و 24 یا 48 ساعت استراحت می‌کنند و ساعت آغاز به کار آنها در طول ماه گردش ندارد، نوبت‌کار محسوب نمی‌شوند. طبق ماده 53 قانون کار به این نوع از کار، کار مختلط گوییم. براساس ماده 58 قانون کار به این کارگران بابت هر ساعت کار در شب 35% اضافه بر مزد ساعت کار عادی تعلق می‌گیرد.

2- نرخ نوبت کاری در سال 1402 چقدر است؟

کارگری که در طول ماه به طور نوبتی فعالیت می کند و نوبت های کار او در صبح و عصر واقع می‌شود 10٪ ، اگر نوبت ها در صبح، عصر و شب باشد 15 % و اگر نوبت ها به صبح و شب یا عصر و شب بیفتد 22.5 درصد علاوه بر مزد به عنوان فوق العاده نوبت‌کاری به وی تعلق می‌گیرد.

سخن آخر

برخی از مشاغل با توجه به نوع فعالیت و شرایط آنها باید به صورت 24 ساعته خدمات ارائه دهند. هیچ ساعتی از شبانه روز محیط کار آنها تعطیل نیست در چنین مشاغلی نوبت کاری وجود دارد. در قانون کار سه شیفت‌کاری برای این مشاغل تعریف می‌شود که در متن مقاله در مورد هریک از آنها توضیح دادیم. لذا با توجه به اینکه کارهای نوبتی تاثیر زیادی در محاسبه حقوق و دستمزد دارد، آشنایی با نحوه محاسبه آن برای افراد شاغل ضروری است. برای تسلط بیشتر بر مباحث نوبت کاری یا شیفت کاری در قانون کارکه از جمله مباحث حقوق و دستمزد می‌باشد، پیشنهاد ما به شما شرکت در سطح 2-پایه دوره کارورزی حسابداری است.