حسابداری تعهدی؛ مزایا، معایب، کاربردها و نکات مهم

بخشی از حسابداری مربوط به وجوه و امور نقدی می‌شود و بخش دیگر آن به امور غیر نقدی مربوط می‌شود. حسابداری تعهدی که در این مقاله به آن می‌پردازیم، در مقابل حسابداری نقدی قرار می‌گیرد. تفاوت مهم این دو نوع حسابداری در هنگام ثبت رویدادهای مالی است. در ثبت رویدادها عامل زمان اثر مهمی دارد. در واقع اینکه چه زمانی پرداختی و دریافتی ها یا به عبارتی ورودی و خروجی‌ها شناسایی و ثبت شوند نقش مهمی در کنترل بودجه و در نهایت تصمیم گیری مدیران دارد. منظور از این روش حسابداری بیشتر عقد قراردادهای یک سازمان است نه صرفا میزان پرداختی ها و دریافتی ها. در ادامه بیشتر با این مفهوم آشنا خواهید شد. پس تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

حسابداری تعهدی

از حسابداری تعهدی در مورد امور غیر نقدی در سازمان استفاده می شود همچنین برای عقد قراردادها، تعیین درآمد و هزینه هایی که وصول نشده اند کاربرد دارد.

در یک تعریف می‌توان گفت: تمامی ثبت‌های قراردادها و پرداختی ها که در زمان خاصی انجام می‌شود، و ثبت حساب ها و گزارشات مالی جزء این نوع حسابداری است.

حسابداری بر مبنای تعهدی یک روش حسابداری مالی است که به شرکت‌ها اجازه می دهد تا درآمد را قبل از دریافت پرداختی برای کالاها یا خدمات فروخته شده ثبت کند و هزینه ها را نیز به محض تحقق آنها ثبت کند. به بیان دیگر به محاسبه هزینه ها و درآمد به روش غیر نقدی حسابداری تعهدی گویند.

هدف اصلی سیستم حسابداری تعهدی

از اهداف اصلی این سیستم حسابداری، شفاف‌سازی حساب‌ها و ارایه گزارشات مالی جامع است. این شفاف سازی از چه طریقی امکان پذیر است؟

از طریق تعیین بهای تمام شده‌ی خدمات و مدیریت بر هزینه‌ها، همچنین با تهیه صورت‌های مالی تجمیعی و تلفیقی کل و گزارشات عملکرد دوره‌ای.

مزایای حسابداری تعهدی چیست؟

برخی از مزایای حسابداری بر مبنای تعهدی عبارتند از:

- ابعاد متنوع اثر بخشی روش حسابداری تعهدی روی صورت حساب ها و تفاسیر موسسات مختلف خدماتی، بازرگانی، پیمانکاری، دولتی و...؛

- دسترسی آسان  و سریع به مفروضات و اطلاعات تشکیلاتی و وضع موجود سازمان؛

- مشخص کردن میزان درآمدهای وصول نشده دوره های مالی و امکان تفسیر و برنامه ریزی درست جهت وصول آنها؛

- دسترسی به اطلاعات دقیق‌ و جامع از درآمدها و هزینه‌های هر دوره (اعم از هزینه های نقدی یا غیر نقدی)؛

- امکان بررسی و ثبت استهلاکات به عنوان هزینه های دوره؛

- اعمال کنترل‌های مدیریتی و دستیابی به اطلاعات و مفروضات مورد نیاز برای برنامه ریزی؛

- قابلیت ایجاد ارتباط میان هزینه‌ها و عملکرد آن‌ها و ایجاد زمینه برای ورود به بحث بودجه عملیاتی؛

- اطلاع از میزان دارایی ها و موجودی های سازمان و  ارزش آنها با ثبت و ضبط موجودی کالا و دارایی های ثابتی نظیر اموال، ماشین آلات و تجهیزات؛

- تعیین قیمت تمام شده هر پروژه با استفاده از این روش حسابداری؛

- سنجش مسیولیت پذیری افراد ارشد در یک سازمان و ارزیابی عملکرد آنها در پایان هر دوره؛

- امکان مقایسه وضعیت موجود با وضعیت مطلوب و بررسی تناسب آن با ماموریت های سازمان از نظر منابع، دارایی‌ها و خدمات ارایه شده؛

- سیستم حسابداری بر مبنای تعهدی، اطلاعات و گزارشات مالی صحیح‌تر و جامعی را برای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در اختیار مدیران قرار می‌دهد؛

- امکان ارزیابی و انعکاس تمامی دارایی‌های تحصیل شده اعم از خرید یا واگذاری بابت سایر حقوق سازمان؛

- قابلیت تعیین نقطه‌ی سر به سر درآمد و هزینه در هر دوره؛

و... .

معایب حسابداری تعهدی

هر سیستمی علاوه بر مزایا، یکسری معایبی نیز ممکن است داشته باشد. موارد زیر را می توان از معایب حسابداری بر مبنای تعهدی برشمرد:

-  بر خلاف حسابداری نقدی چندان ساده نیست و می تواند چالش برانگیز باشد؛

- تغییر از یک روش حسابداری به این نوع از حسابداری ممکن است دشوار باشد؛

-  حسابداری بر مبنای تعهدی کسب‌ وکار شما را می تواند در معرض احتمال کلاهبرداری قرار دهد؛

(توضیح: برای حفاظت از سازمان خود در برابر تقلب‌های داخلی و جهت اطمینان از اینکه صورت‌های مالی تان همواره دقیق هستند، وجود سیستم‌های کنترل مناسب ضروری است).

- شرکت های کوچک ممکن است فاقد نیروی لازم برای مدیریت این روش باشند؛

- در حسابداری بر مبنای تعهدی با توجه به اینکه با وجه نقد سر و کار ندارید لذا احتمال اینکه درآمدی که شناسایی می‌شود وصول نشود زیاد است.

ویژگی های حسابداری بر مبنای تعهدی

برخی ویژگی های مهم این نوع از حسابداری عبارتند از:

- شناسایی درآمد به محض کسب آن؛

- سهولت در گزارش گیری های مالی؛

- مدیریت آسان تر مطالبات و بدهی ها؛

- مشخص شدن درآمد و هزینه‌های واقعی در دوره‌های مالی مختلف؛

- افزایش کارایی و بهره وری منابع سازمانی؛

- جهت بودجه بندی و تخصیص پول به شرکتها، حسابداری بر مبنای تعهدی گزینه خوبی است؛

- امکان ارزیابی سازمان بر اساس شاخص‌های مالی؛

- ارزیابی دقیق عملکرد هزینه و درآمد شرکت.

حسابداری تعهدی اصلاح شده یا نیمه تعهدی

این نوع از حسابداری یک روش حسابداری جایگزین است که برخی عناصر حسابداری بر مبنای تعهدی را با حسابداری نقدی ترکیب می کنند. حسابداری تعهدی اصلاح شده با اصول پذیرفته شده حسابداری مطابقت ندارد، لذا معمولا شرکتهای دولتی از آن استفاده نمی‌کنند. دو ویژگی اصلی در حسابداری بر مبنای تعهدی اصلاح شده وجود دارد. اولا اینکه درآمدها فقط زمانی شناسایی می شوند که در دسترس و قابل اندازه گیری باشند. دوما مخارج، تنها زمانی شناسایی می شوند که بدهی ها متحمل شده باشند.

توجه

شاید بپرسید منظور از اینکه درآمد دردسترس و قابل اندازه گیری باشد به چه معناست! درآمد در دسترس زمانی اتفاق می‌ افتد که درآمد برای تامین هزینه‌ های جاری در دسترس باشد و تا ظرف 60 روز آینده پرداخت شود، و زمانی درآمد قابل اندازه ‌گیری است که جریان ‌های نقدی مرتبط با آن را بتوانیم به طور منطقی تخمین بزنیم.

یک سوال متداول

تفاوت حسابداری بر مبنای تعهدی با حسابداری نقدی چیست؟

در حسابداری از نوع تعهدی، درآمدها و هزینه ها در هنگام وقوع، شناسایی و ثبت می‌شوند، درحالی‌که در حسابداری نقدی این اقلام تا زمان تسویه مبادلات نقدی مستند و ثبت نمی‌شوند. پیشنهاد می‌کنیم برای اطلاعات بیشتر در مورد حسابداری نقدی حتما مقاله آن را مطالعه بفرمایید.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم به طور خلاصه مفاهیم اصلی حسابداری تعهدی و مزایا و معایب آن را توضیح دهیم. مقاله دیگری در مورد حسابداری نقدی و تفاوت آن با این نوع از حسابداری نوشته ایم. اگر سوالی در زمینه این روش از حسابداری دارید می توانید در قسمت کامنت ها مطرح کنید تا کارشناسان ما پاسخ شما را بدهند.