حسابداری ارزی چگونه کار می کند؟

فعالیت در چندین کشور اغلب مستلزم انجام معاملات تجاری با ارزهای مختلف است. به عبارت دیگر در شرکتهایی که معاملات ارزی انجام می‌شود به مراتب با سیستم حسابداری ارزی سرو کار دارند. و واحد پولی شرکتی که صورتهای مالی در آنجا تهیه می شود، ارز حسابداری محسوب می شود. در این مقاله قصد داریم در مورد حسابداری ارزی و چالش های آن صحبت کنیم پس تا پایان با ما همراه باشید.

تعریف حسابداری ارزی

مجموعه‌ای از عملیات حسابداری را که برای ثبت معاملاتی توسط ارزهای خارجی مانند دلار، یورو، پوند و... ، بکار می‌رود حسابداری ارزی گوییم. به عبارت دیگر بیانی است که جهت تعریف ارز مورد استفاده‌ در یک شرکت برای ثبت معاملات و صورتهای مالی شان بکار می‌رود.

معاملات ارزی

معامله‌هایی که میان شرکتهای داخلی با خارجی انجام می‌شود، معاملات ارزی نام دارد. در این معاملات باید واحد مالی تجاری به واحد پول ایران یا پول گزارشگری تبدیل شود. شاید بپرسید منظور از اصطلاح پول گزارشگری چیست!

واحد پول گزارشگری

با توجه به استاندارد حسابداری شماره 16 واحد پول گزارشگری در واقع همان واحد پولی است که جهت انجام معامله با شرکتهای مختلف و در صورتهای مالی شرکت استفاده می‌شود. این واحد گزارشگری می‌تواند دلار، یورو و درهم باشد. در کشور ایران که واحد پول ملی ما ریال است باید در صورت‌های مالی از ریال به عنوان واحد پول گزارشگری استفاده کنند.

به عبارت دیگر، شرکتهای داخلی ایران، در صورت انجام خرید و فروش با دیگر شرکت‌ها باید مبالغ فاکتورها را به ریال درج کنند.

واحد پول گزارشگری و پول عملیاتی چه فرقی با هم دارند؟

گزارشات اصلی واحد حسابداری یا به عبارتی صورتهای مالی آن‌ها بر اساس واحد پول گزارشگری است. ولی واحد پول عملیاتی، واحد پولی است که شرکتها برای ارایه خدمات خود، خرید و فروش کالاها و یا حتی دستمزد و مواد اولیه جهت تولید از آن استفاده می‌کنند. مثلا اگر شرکت شما شعبه‌ای در ترکیه دارد واحد پول گزارشگری شما ریال ایران است ولی واحد پول عملیاتی شما لیر می‌باشد.

یک حسابدار ارزی باید در معاملاتی که توسط ارزهای خارجی یا معاملات با شرکتهای خارجی صورت می‌پذیرد، ارزش معامله را تبدیل به واحد پول گزارشگری کند.

تسعیر ارز در حسابداری

منظور از تسعیر ارز، در واقع تبدیل یک صورت مالی یا عملیات مالی بر حسب یک ارز مشخص به صورت مالی مطابق با واحد گزارشگری است. تسعیر ارز یا همان تبدیل واحد پولی یکی از مفاهیم مهم در اقتصاد و حسابداری است. یک حسابدار در واقع با تسعیر ارز بررسی می‌کند که نرخ تغییرات ارز چه اثری بر روی عملیات مالی می‌گذارد و آیا این اثر برای شرکت سود به همراه دارد یا خیر.

منظور از نرخ تسعیر ارز چیست؟

نرخ تبدیل دو ارز به یکدیگر را نرخ تسعیر ارز گویند. به عبارت دیگر نرخ تسعیر ارز عبارت است از نرخ تبدیل دو واحد پول به یکدیگر.  مثل وقتی که دلار را به ریال تبدیل می کنیم یا برعکس و  یا حتی وقتی که دو ارز خارجی را به یکدیگر تبدیل می‌کنیم (مثلا تبدیل لیر به دلار یا برعکس). دو نوع نرخ تسعیر داریم:

- نرخ مستقیم

- غیرمستقیم

نرخ مستقیم:

به تعداد واحد پول داخلی که جهت دریافت یک واحد از پول خارجی باید پرداخت کنیم، نرخ مستقیم تسعیر ارز گوییم.

نرخ غیر مستقیم:

در واقع به تعداد واحد پول خارجی که جهت به دست آوردن یک واحد از پول داخلی مبادله می‌شود اشاره می‌کند.

معتبرترین منبعی که برای استعلام نرخ ارز می‌توان استفاده کرد سامانه معاملات الکترونیکی ارز است. توجه کنید که در برخی از روزهای سال شوک هایی به بازار وارد می‌شود که منجر به نوسانات قیمتی و تغییر قیمت موقتی می‌شود.

ثبت حسابداری تسعیر ارز

جهت ثبت حسابداری ارزی لازم است بدانید که فقط برای اقلام پولی می‌توان تسعیر ارز انجام داد. اما اقلام پولی و غیر پولی چیست؟ منظور از اقلام پولی؛ کلیه‌ی وجوه نقد، دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت می‌باشد که قرار است به مبلغ قابل تعیینی از وجه نقد، دریافت یا پرداخت شود. ولی اقلام غیر پولی مواردی مثل موجودی کالاهای خریداری شده از کشورهای خارجی است. این گونه اقلام با افزایش قیمت دلار و یا سایر ارزها شامل تسعیر ارز نمی‌شوند یا به عبارتی قابلیت تسعیر ندارند.

استاندارد تسعیر ارز

همانطور که در پاراگراف های قبل اشاره شد، معاملات ارزی یا عملیات خرید و فروش خارجی باید با واحد پول داخلی (ریال) تسعیر شوند. در حسابداری ارزی، استاندارد تسعیر ارز تعیین می‌کند که از چه نرخی برای تسعیر ارز استفاده شود. استاندارد شماره 16 استانداردهای حسابداری (تحت عنوان تسعیر ارز) به طور جامع در مورد تعاریف مربوط به موضوع تسعیر ارز صحبت می‌کند. در واقع این استانداردها به این سبب ایجاد شدند تا تسعیر مبادلات ارزی به نحوی باشد که نتایج آن با آثار تغییرات نرخ ارز بر جریان های وجوه نقد یک واحد تجاری هماهنگ باشد.

عوامل مهم تغییر نرخ ارز

آگاهی از عوامل تاثیرگذار بر روی تغییر نرخ ارز باعث می‌شود که به عنوان یک حسابدار ارزی، ثبت حسابداری تسعیر ارز را بهتر انجام دهیم. از جمله مهم ترین عوامل روی نرخ ارز عبارتند از:

- تغییرات نرخ تورم؛

- تغییر در نرخ بهره؛

- معاملات خارجی کشور؛

- تغییر در میزان بدهی‌های دولت؛

- بی ثباتی های عرصه‌ی سیاسی؛

- رکود اقتصادی.

نحوه انجام حسابداری ارزی

برای انجام حسابداری ارزی و ثبت اسناد آن، باید به عملیات مربوط به تسعیر ارز یا به عبارتی به فرآیند مبادلات ارزی تسلط پیدا کنید. مثلا زمانی که یک شرکت خرید و فروش ها و معاملات خارجی خود را با ارزهای مختلفی انجام می‌دهد در ابتدا بهتر است در سیستم حسابداری خود کلیه‌ی این ارزها را به صورت جداگانه تعریف کند. پس از تعریف ارزها و تعیین میزان معاملات مربوط به هریک، مانده هر کدام را به واحد پول گزارشگری تبدیل می‌کنیم. به این صورت عمل می کنیم :

مبلغ مانده ارزی را در نرخ تسعیر ارز ضرب می‌کنیم  تا مانده بر اساس واحد پول گزارشگری به دست آید.

سخن آخر

در این مقاله در مورد حسابداری ارزی و تسعیر ارز صحبت کردیم. با توجه به اینکه بسیاری از شرکتها برای خرید و فروش با سایر کشورها معاملات ارزی انجام می دهند و طبق استانداردهای حسابداری کلیه رویدادهای مالی باید با واحد پولی رایج کشور در دفاتر ثبت شوند، لذا اهمیت فرآیند تسعیر ارز آشکار می‌شود. در پایان امیدواریم مطالب این مقاله برای شما مفید باشد. اگر سوالی در این زمینه دارید در قسمت کامنت ها مطرح بفرمایید، کارشناسان حصین حاسب پاسخگوی شما خواهند بود.