حسابداری در حوزه ی وام بانکی و غیر بانکی
آموزشگاه حسابداری حصین حاسب
حسابداری در حوزه وام بانکی و غیر بانکی
استاد راهنما:
سرکار خانم دکتر غفاری
پژوهشگر:
رویا رحمانیان
تیرماه 1404
چکیده:
در این مقاله تلاش بر این است که ضمن ارائه ی تعریفی از وام و انواع آن و بخش های مختلف یک وام، با وام هایی که واحدهای اقتصادی به آنها احتیاج دارند و در طول فعالیت خود بسته به نوع فعالیتشان از موسسات یا بانک های مربوطه دریافت میکنند، آشنا شویم.
سپس درمورد ثبت سند انواع وام در سیستم های حسابداری صحبت کنیم و وام های فوق را در دسته بندی ثبت اسناد وام بگنجانیم.
مقدمه:
به طور کلی در این مقاله تلاش بر این است در شرکت های مختلف زمانی که دریافت وام صورت میپذیرد،به عنوان حسابدار شرکت و مسئول در قبال ثبت سند تمامی وقایع مالی روزمره در سیستم حسابداری،برای هر وام به چه صورت باید ثبت بزنیم، آیا همگی به یک روش ثبت میشوند یا اینکه هر کدام بسته به نوع وام روش ثبت خاصی دارند؛ چه ثبت دریافت وام، چه برای سود و چه در مورد وثیقه های ضمانتی بازپرداخت وام.
اهمیت این موضوع از آن جهت است که در هنگام تحویل یک گزارش یا یک صورت مالی به هیئت مدیره ی شرکت یا نهادهای برون سازمانی، شخص مورد نظر به طور کامل به تمامی عملیات انجام شده در شرکت وقوف پیدا کند و چه از لحاظ بودجه گذاری و تصمیم گیری های درون سازمانی و چه از لحاظ عملیات برون سازمانی تصمیم درستی اتخاذ شود.
اما ترجیح اینجانب این است که به جای پرداختن به موضوع اصلی، ابتدا یک دید کلی نسبت به وام و انواع آن و سود و شرایط بازپرداخت و... ایجاد کنم و سپس موضوع را به سمت اختصاصی تر شدن پیش ببرم.
روش تحقیق
برای نوشتن مقاله در مورد یک موضوع روش های تحقیقی مختلفی وجود دارد که البته به نظر من خود موضوع تا حد زیادی تعیین کننده ی روش تحقیق میباشد، مثلا اگر موضوع در مورد شبکه های اجتماعی و تاثیر آن بر زندگی افراد بود، میشد از روش پرسش و پاسخ در جامعه استفاده کرد یا موضوعات مرتبط با سلامتی را در آزمایشگاه تحقیق کرد، اما به دلیل اینکه موضوع این تحقیق در مورد یک سری قواعد حاکم بر حسابداری و وام میباشد و این قواعد از پیش تعیین شده هستند، لذا در اینجا روش سرچ در اینترنت و مطالعه ی سایت های مختلف و جمع آوری اطلاعات و مرتب سازی و دسته بندی آنها میباشد.
البته میشد از روش پرسش و پاسخ حضوری از شعب بانک های مختلف و مراکز اعطای تسهیلات نیز اطلاعات گرفت که به دلیل ضیق وقت و شلوغی بانک ها ترجیح بر این شد که به سرچ دراینترنت بسنده شود که البته به دلیل به روزرسانی سایت های مختلف این مباحث قابل استناد میباشند.
وام
همان طور که در در مقدمه نیز اشاره شد ابتدا شرح مختصری در مورد وام و انواعش بیان میکنیم و سپس به موضوع اصلی میپردازیم.
تعریف وام
نوعی خدمت مالی یا قرض دادن مدت دار پول میباشد که از طرف یک شخص حقیقی یا حقوقی به شخص حقیقی یا حقوقی دیگر با شرایط و توافق های انجام شده صورت میپذیرد و قرض گیرنده پول را در جهت رونق کسب و کار اقتصادی یا زندگی شخصی به کار میبرد. البته چون مبلغ را به صورت مدت دار یا اقساط به وام دهنده برمیگرداند باید مبلغی را به عنوان سود برای ایشان در نظر بگیرد.
بخش های مختلف وام
اصل وام
مبلغ اولیه ی پولی است که قرض داده میشود.
دوره ی بازپرداخت
مدت زمانی که قرض گیرنده ی پول برای باز گرداندن اصل و سود پول در اختیار دارد.
شرایط باز پرداخت
یا همان اقساط، مبلغی است که طبق ضوابط از پیش تعیین و توافق شده در بازه های زمانی مشخص( ماهانه، سه ماه یکبار و ...) پرداخت میگردد. مبلغ هر قسط بر اساس اصل و مدت وام و نرخ بهره از جدول استهلاک تعیین میشود.
البته ممکن است هر قسط شامل مبلغی از اصل وام به همراه مبلغی از سود باشد یا فقط اصل یا فقط سود باشد.
بهره
مبلغی که قرض گیرنده به عنوان هزینه استفاده از وام به قرض دهنده پرداخت میکند که معمولا بر حسب نرخ درصد سالانه(APR) بیان میشود.
وثیقه
بر اساس مبلغ وام و همچنین ضوابط اعطا کننده ی وام، موسسه مربوطه درخواست وثیقه ای برای ضمانت بازپرداخت اصل و سود وام میکند که ممکن است این وثیقه سفته به مبلغ اصل وام یا سند خودرو یا ملک یا چیزهای دیگری باشد..
خوب است که در اینجا این نکته را متذکر شویم که وام و تسهیلات با وجود اینکه عمدتا به جای یکدیگر استفاده میشوند، اما از نظر ماهیت با هم متفاوت هستند. تسهیلات مفهومی گسترده تر از وام دارد و میتوان گفت وام نوعی تسهیلات است اما هر تسهیلاتی وام نیست.
حال، با توجه به موضوع این مقاله در ابتدایی ترین تقسیم بندی، وام را به دو دسته بانکی و غیر بانکی تقسیم میکنیم.
تقسیم بندی انواع وام
وام بانکی
نوعی تسهیلات بانکی مالی که توسط بانکها به اشخاص حقیقی یا حقوقی ارائه میشود و البته هر بانک وام های مخصوص خود با شرایط و ضوابط خودش را تعریف کرده و ارائه مینماید.
وام های بانکی تحت نظارت کامل بانک مرکزی میباشند و نرخ سود محدود و مشخص است.
وام غیر بانکی
وامی که توسط موسسات یا افراد حقیقی ارائه شده، نسبت به وام بانکی شرایط و ضوابط متفاوتی دارند، به دلیل سرعت و سهولت در دریافت این وامها و بعضا بدون ضامن بودن، در سالهای اخیر بسیار رایج شده اند.
این وامها تحت نظارت بانک مرکزی نبوده، نرخ سود بالاتری نسبت به وام های بانکی دارند و معمولا مبلغش از وام بانکی کمتر است.
این نوع وام برای کسانی که به طور ناگهانی به پول نقد نیاز دارند و فرصت طی کردن مراحل وام بانکی را ندارند، گزینه مناسبی است که البته در موارد وام های آنلاین بهتر است بسیار محتاطانه عمل کرد.
هر دو وام تعریف شده در بالا خود انواع مختلفی دارند و همان طور که که گفته شد از بانکی به بانک دیگر و از موسسه ای به موسسه دیگر تمامی موارد آنها ممکن است با هم متفاوت باشد.
مثالهایی از وام
وام ازدواج، وام خرید یا ساخت مسکن، وام خرید کالا یا لوازم خانگی، وام خودرو، وام ضروری/رفاهی، وام قرض الحسنه، وام کسب و کار، وام خود اشتغالی، وام تحصیلی و دانشجویی، وام کشاورزی/دامداری، وام مضاربه، وام جعاله، وام تولیدی/تجاری و ....
اینها فقط تعدادی از وامهایی است که قابل دریافت و استفاده هستند و مواردی که در صفحات قبل بیان شد تنها شرح مختصری از بحث وام و صرفا برای ارائه یک پیش زمینه و پیش بردن مطلب به سمت موضوع مورد نظر بود وگرنه واضح است که این مبحث بسیار گسترده تر از موارد بیان شده است و در این جا ما به همین مقدار اکتفا میکنیم.
حال با توجه به بحث خودمان، میخواهیم به بررسی وام های مورد استفاده ی واحدهای اقتصادی و نحوه برخورد حسابدار با آنها در موقع ثبت سند بپردازیم.
وام های مناسب برای شرکت های خدماتی، پیمانکاری، بازرگانی و تولیدی
الف- شرکت های خدماتی
نیازها: سرمایه در گردش، خرید تجهیزات، توسعه فضا یا منابع انسانی
وام های مناسب:
سرمایه در گردش
برای حقوق پرسنل، اجاره، هزینه های جاری
مبلغ: تا مبلغ 500 میلیون تومان برای شرکت های کوچک و تا 5 میلیارد تومان برای شرکت های بزرگ،
نرخ سود: 18 تا 22 درصد
بازپرداخت: 6تا 24 ماه
تسهیلات توسعه ای
برای خرید تجهیزات اداری یا نرم افزاری
مبلغ: تا 2 میلیارد
نرخ سود: 18 درصد
بازپرداخت: 2 تا 5 سال
وام های دیجیتال/ فین تک
برای شرکت های کوچک، وام سریع با سود 18درصد
مبلغ: 20 تا 300 ممیلیون
نرخ سود: 18 تا 24 درصد
بازپرداخت: 6 تا 36 ماه
وام دانش بنیان( در صورت داشتن خدمات فناورانه)
مبلغ: 500 میلیون تا 2 میلیارد
نرخ سود: 0 تا 12 درصد
بازپرداخت: 2تا 7 سال
نکته:
شرکت های خدماتی معمولا دارایی فیزیکی زیادی ندارند، پس باید برای اعتبار روی گردش حساب قوی و اعتبار سنجی حساب کنند.
ب- شرکت های پیمانکاری
نیازها: ضمانت نامه، پیش پرداخت پروژه، خرید ابزار، نیروی انسانی
وام های مناسب:
ضمانت نامه بانکی
برای شرکت در مناقصه، حسن انجام کار، پیش پرداخت
مبلغ: تا ده برابر گردش حساب یا پروژه
نرخ سود: کارمزد 2تا5 درصد سالانه
بازپرداخت: دوره پروژه
سرمایه در گردش
برای شروع پروژه تا دریافت اولین وجه از کارفرما
مبلغ: تا 5 میلیارد
نرخ سود: 18 تا 23 درصد
بازپرداخت: 6تا 18 ماه
وام مشارکت مدنی یا جعاله
برای ساخت و ساز یا اجرای پروژه مشخص
مبلغ: تا 30درصد مبلغ قرارداد
نرخ سود: 18درصد
بازپرداخت: تا پایان قرارداد
وام از منابع حمایتی( تبصره 18 یا ستاد اجرایی)
مخصوص پروژه های دولتی
مبلغ: تا 10 میلیارد
نرخ سود: 4تا 12درصد
بازپرداخت: تا 7 سال
نکته
گردش حساب و قراردادهای منعقد شده، بسیار مهم هستند و وثیقه میتواند پروژه یا سند ملکی باشد.
ج- شرکت های بازرگانی (تجاری)
نیازها: خرید کالا، واردات/ صادرات، مدیریت موجودی
وام های مناسب:
وام مرابحه
برای خرید کالا و فروش به مشتری
مبلغ: تا 500 میلیون برای شرکت های کوچکتر و تا 5 میلیارد شرکت های بزرگ
نرخ سود: 18 تا 23 درصد
بازپرداخت: 6 تا 12 ماه
وام سرمایه در گردش
برای تامین موجودی انبار
مبلغ: تا 5 میلیارد
18نرخ سود: تا 23 درصد
بازپرداخت: 6تا 12 ماه
وام صادرات(بانک توسعه صادرات)
در صورت صادرات کالا
مبلغ: براساس سفارشات صادرات
نرخ سود: 10 تا 18 درصد
بازپرداخت: متغیر
مضاربه
سرمایه گذاری تجاری
مبلغ: بدون سقف مشخص
نرخ سود: 18درصد
بازپرداخت: پایان قرارداد
نکته:
اگر شرکت کارت بازرگانی داشته باشد و صادرات انجام دهد، تسهیلات صادراتی با سود ترجیحی بسیار به صرفه است.
د- شرکت های تولیدی/صنعتی
نیازها: خرید مواد اولیه، توسعه خط تولید، نوسازی تجهیزات
وام های مناسب:
وام سرمایه در گردش
برای خرید مواد اولیه، پرداخت حقوق
مبلغ: تا 10 میلیارد
نرخ سود: 18 تا 23درصد
بازپرداخت: 6تا 18 ماه
وام توسعه ای( ایجادی/تکمیلی)
برای خرید دستگاه، خط تولید جدید
مبلغ: 2 تا 20 میلیارد
نرخ سود: 15تا 20 درصد
بازپرداخت: 3تا 10 سال
وام نوسازی تجهیزات
مخصوص شرکت های دارای تجهیزات قدیمی
مبلغ: تا 5 میلیارد
نرخ سود: 12تا 18درصد
بازپرداخت: تا 7 سال
تسهیلات حمایتی( تبصره 18، صندوق کارآفرینی، بنیاد برکت)
مبلغ: 5 تا 15 میلیارد
نرخ سود: 4تا 12 درصد
بازپرداخت: تا 7 سال
وام دانش بنیان( در صورت داشتن نوآوری در فرایند یا محصول)
مبلغ: تا 30 میلیارد (برای طرح ها)
نرخ سود: تا 12 درصد
بازپرداخت: 3تا 10 سال
نکته:
مجوزها مثل پروانه بهره برداری، صورت مالی، و طرح توجیهی برای دریافت این وام ها الزامی است.
(بهتر است در اینجا متذکر شوم که مبالغ وام ها به طور تقریبی بیان شده اند.)
نکات:
1)وام هایی با سود 0تا4 درصد معمولا نیازمند داشتن شرایط خاص مثل دانش بنیان، مناطق محروم یا اشتغال زایی هستند.
2)وام های بیش از 5 میلیارد تومان معمولا نیاز به طرح توجیهی به علاوه ی صورت های مالی حسابرسی شده دارند.
تا اینجا مختصری با وام های مورد استفاده ی واحدهای اقتصادی و شرایط آنها آشنا شدیم، اکنون بهتر است در ثبت حسابداری وام ها طبق استاندارد جدید صحبت کنیم.
در اینجا با 3 روش اصلی تر ثبت سند وام آشنا میشویم که انتخاب بین این روش ها با توجه به عوامل زیر انجام میشود:
1)نوع وام: بانکی، قرض الحسنه، بهره دار، مشارکتی، مضاربه ای
2) نرخ سود: آیا بهره دارد، ساده است یا مرکب
3) نحوه ی باز پرداخت: ماهانه، پایان دوره، پلکانی
4) قرارداد وام: در قرارداد چقدر اصل و چقدر سود مشخص شده است.
5) استاندارد حسابداری3: مربوط به نحوه ی ثبت تسهیلات مالی در ایران
روش های ثبت وام حسابداری
روش اول: ثبت ساده
رایج ترین روش برای وام های عادی بانکی با اقساط مشخص است.
زمان دریافت وام:
بانک *****
وام دریافتی *****
هنگام پرداخت هر قسط:
وام دریافتی *****
هزینه بهره وام *****
بانک *****
در این روش در زمان دریافت وام فقط اصل وام ثبت میشود و سود وام به صورت جداگانه در زمان پرداخت هر قسط ثبت میشود.
این روش برای وام های کوتاه مدت مناسب است، دارای ساختار ساده و اقساط ثابت و شفاف میباشد.
این روش برای ثبت وام های سرمایه در گردش، فین تک مناسب است.
روش دوم: ثبت با نرخ موثر( بر اساس استاندارد حسابداری3)
زمان دریافت وام:
بانک *****
پیش پرداخت هزینه بهره *****
وام دریافتی ******
ماهانه:
وام دریافتی *****
هزینه بهره تحقق یافته *****
بانک *****
پیش پرداخت هزینه بهره *****
این روش مناسب برای وام های بلند مدت با پیچیدگی بازپرداخت، شرکت های بزرگ، حسابرسی حرفه ای میباشد.
وام های دانش بنیان، وام تبصره 18، وام توسعه ای، نوسازی تجهیزات، وام صادرات به این روش ثبت میشوند. البته وام صادراتی بسته به قرارداد ارزی ممکن است به روش اول هم ثبت شود.
روش سوم: ثبت بر اساس مشارکت یا مضاربه (عقود اسلامی)
مخصوص وام هایی مثل مشارکت مدنی، مضاربه، اجاره به شرط تملیک
مشارکت مدنی:
درزمان دریافت:
بانک /سرمایه گذار *****
حساب مشارکت مدنی *****
در پایان دوره:
سود مشارکت تحقق یافته *****
بانک /سرمایه گذار *****
این روش برای پروژه های ساخت و ساز و قراردادهای بانک با شرکت های پیمانکاری مناسب است.
وام مشارکت مدنی، مرابحه، مضاربه را با این روش میتوان ثبت کرد.
نکات مهم ثبت وام:
1)سود وام نباید در زمان دریافت وام به حساب هزینه ثبت شود. فقط در زمان پرداخت اقساط یا تحقق بهره باید هزینه شود.
2)مالیات بر ارزش افزوده روی سود بانکی وجود ندارد ولی بعضی از هزینه های جانبی( کارمزد ضمانت نامه) ممکن است وجود داشته باشد.
3)در صورت استفاده از روش نرخ موثر، باید نرخ واقعی بازپرداخت محاسبه شود(IRR یا نرخ تنزیل).
جمع بندی
روش زمان استفاده
روش اول وام های ساده با اقساط ثابت، نرخ مشخص، بازپرداخت مستقیم
روش دوم وام های بلند مدت، نرخ یارانه ای، اقساط پلکانی، قراردادهای با جزییات خاص
روش سوم تسهیلات بانکی خاص براساس مرابحه، مضاربه، مشارکت مدنی، اجاره به شرط تملیک
کلام آخر
در نگارش این مقاله با توجه به اینکه من در زمینه حسابداری هیچگونه دانشی نداشتم و اولین بار است که با این مبحث برخورد میکنم و با توجه به اینکه سالها بود از نوشتن مقاله و مطالب علمی فاصله گرفته بودم، تمام تلاشم را بر این گذاشتم تا ضمن تحقیق در مورد مقاله نویسی و حسابداری و انواع وام و مطالعه ی سایت های مختلف با بیان افراد متفاوت شکل درست تری از مقاله را ارائه دهم و نوشته ام از هر جهت دارای پیوستگی باشد و جملات ساده و قابل درک به کار ببرم. ضمن اینکه با توجه به مطالبی که تا کنون درخصوص حسابداری آموخته ام، تلاش نمودم تا صحت مطالب فوق را با دانش اندکم بسنجم و صحیح ترین آنها را در مطلبم بگنجانم.
در طول تحقیق برای این پروژه، ضمن آشنایی با مقاله نویسی و سایت های معتبر چاپ مقالات برتر، با مباحث گسترده تری از حسابداری آشنا شدم و حتی تعدادی از سوالاتی که داشتم طی پروسه تحقیق جواب داده شد.
امیدوارم تلاشم موفقیت آمیز بوده باشدو کارم مورد قبول شما استاد بزرگوار واقع شود و اگر موقعی کسی از آن استفاده کرد برایش مفید واقع شود.
با تقدیم احترام و تشکر
پیشنهاد ویژه:
آموزش دوره کارورزی حسابداری یکی از کاملترین دوره ها درسطح ایران و بین الملل متشکل از سطوح مختلف که با بهره گیری از اسناد و مدارک واقعی برگزار میشود.
ارسال نظر