شرکت مدنی و انواع آن؛ ویژگی ها + تفاوت با شرکت تجاری

تا حالا چیزی در مورد شرکت مدنی شنیدید!؟

می دونید چه تفاوتی با شرکتهای معمولی دارد؟

در این مقاله با ما همراه باشید مطمینا با خواندن آن پاسخ بیشتر سوالات خود را دریافت خواهید کرد. اما قبل از اینکه به سراغ مفهوم شرکت مدنی برویم بهتر است با خود کلمه شرکت بیشتر آشنا شوید.

شرکت یا کمپانی به معنای یک شخصیت حقوقی انجمن یا بنگاه تجارت است. بر اساس مفهومی که از قانون تجارت استنباط می‌شود، شرکت قراردادی است که بر اساس آن اعضاء یا شرکا سود حاصل از سرمایه را تقسیم می‌کنند.

در لغت نامه دهخدا شرکت به معانی شریک شدن، همدستی در کاری، شراکت و اتحاد چند نفر برای غرض یا نفعی عام یا خاص است. از نظر قانون تجارت؛ شرکت دو یا چند نفر در امر تجارت به هفت شکل امکان دارد:

شرکت سهامی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی، شرکت تضامنی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تعاونی و شرکت مدنی

حال در این مقاله در مورد یکی از این شرکت‌ها یعنی شرکت‌های مدنی صحبت می‌کنیم.

تعریف شرکت مدنی

شرکتی است که طبق یک قرارداد بین دو یا چند نفر به واسطه فعالیت های اقتصادی مشترک در جهت کسب درآمد و افزایش سود ایجاد می‌شود و تابع مقررات حقوق مدنی است. در شرکت‌های مدنی سهم سود و زیان برای هر دو طرف قرارداد برابر است، مگر اینکه سهم یکی از طرفین از آن شرکت بیشتر باشد. دلایلی که شرکت‌های مدنی تشکیل می‌شوند چیست؟

تشکیل این شرکت‌ها ممکن است برای انجام یک حرفه خاص یا یک کسب و کار و یا در خرید و فروش های صنعتی اتفاق بیفتد.

ماده 571 تا 606 قانون مدنی به موارد مربوط به شرکت های مدنی می‌پردازد.

روش اداره شرکت مدنی فقط بر اساس شروطیست که بین شرکاء مقرر می‌شود.

نکته: شرکت مدنی بر خلاف شرکت‌های تجاری لزومی به ثبت در مرجع ثبت شرکت‌ها ندارد و دارای شخصیت حقوقی نیست.

ویژگی ها و مشخصات شرکت مدنی

برخی از ویژگی‌های شرکتهای مدنی به شرح زیر است:

- عدم تابعیت و اقامتگاه؛

همانطور که می‌دانیم اشخاص حقوقی دارای تابعیت و اقامتگاه هستند اما با توجه به اینکه شرکت مدنی دارای شخصیت حقوقی نیست، لذا از تابعیت و اقامتگاه نیز برخوردار نیست.

- معاملات شرکت مدنی تجاری نیست؛

مطابق با قانون تجارت، معاملاتی تجاری به حساب می‌آیند که در شرکت‌های تجاری صورت گیرند. بنابراین داد و ستدها و معاملاتی که در شرکت‌های مدنی انجام می‌شود تجاری نیستند.

- در شرکت مدنی کلیه شرکا عهده دار نمایندگی شرکت هستند؛

- عدم اجرای قوانین مربوط به ورشکستگی در شرکت مدنی؛

اگر یکی از شرکای شرکت تقاضای لغو آن را داشتند، در صورتیکه مدت زمان معینی برای شرکت تعیین نشده باشد این تقاضا امکان پذیر است و قوانین ورشکستگی در آن اجرا نمی‌شود. زیرا ورشکستگی و قوانین آن خاص شرکت‌های تجاری است.

توجه

با ثبت یک شرکت مدنی می‌توانیم آن را رسمیت قانونی دهیم. برای این کار باید در دفتر اسناد رسمی شرکت‌نامه رسمی تنظیم شود. اما توجه کنید که در این صورت نیز شرکت شخصیت حقوقی پیدا نمی‌کند.

تقسیم بندی انواع شرکت مدنی

شرکت‌های مدنی به دو گروه تقسیم می‌شوند:

1-شرکت قهری یا طبیعی

شرکتی است که خواست و اراده افراد در تشکیل آن نقشی ندارد. که به دو صورت تشکیل می‌شود:

الف) از طریق ارث؛ یک نوع از شرکت قهری، شرکت ناشی از ارث است. اگر دو یا چند نفر از طریق ارثی که به آن‌ها می‌رسد در مال یا حقوق مالی شریک شوند شراکت آن‌ها از نوع قهری است. مثلا مادربزرگی فوت می‌کند و تنها خانه‌ی او به دو نوه ‌ی وی می‌رسد، در این صورت هر کدام از دو نوه مالک نیمی از خانه به ارث رسیده می‌شوند. یا فوت پدر که در این صورت فرزندان به واسطه ارث در اموال پدر شریک می شوند.

ب) امتزاج؛ از طریق مخلوط شدن یا امتزاج این نوع شراکت به وجود می آید. یعنی بدون دخالت و اراده صاحبان مال، مال آن‌ها با هم مخلوط می‌شود. به عنوان یک مثال ساده وقتی که اجناس دو یا چند شخص مثلا گندم های دو مغازه دار در اثر وزش باد با هم مخلوط شود این مالکان گندم ها با هم شریک هستند بی آنکه در این شراکت اراده ای دخیل باشد.

توجه کنید که شرط حصول شراکت درامتزاج قهری این است که امکان تفکیک اموال از هم وجود نداشته باشد. مانند همان مثال گندمهای مخلوط شده

2- شرکت اختیاری

در شرکت های مدنی از نوع اختیاری، همانطور که از نامش پیداست اراده و اختیار نقش مهمی دارد. یعنی افراد به صورت اختیاری و کاملا از روی آگاهی سرمایه‌ای را برای تشکیل یک کسب و کار بکار می‌گیرند و در سود و زیان آن شریک می‌شوند. شرکت های اختیاری از سه طریق ایجاد می‌شوند:

الف) در نتیجه عقد قرارداد؛ مثلا وقتی دو یا چند نفر به صورت اشتراکی مغازه، خانه، شرکت و...را خریداری می‌کنند. یا مثلا وقتی دو نفر با هم یک مغازه را برای تجارت اجاره می‌کنند، شراکت اختیاری آن ها از نوع عقد است. اصطلاحا در علم حقوق به آن عقدی از عقود نیز گویند.

ب) امتزاج؛ اگر دو یا چند نفر مالی از اموال خود را به صورت اختیاری با هم مخلوط کنند به طوریکه امکان جداسازی و تفکیک آن‌ها نباشد این افراد در آن مال شریک خواهند بود. در این صورت به این نوع از شرکت اختیاری، امتزاج اختیاری گویند. مثل وقتی که دو نفر با توافق بین خود، محصولات کشاورزی خود، مثلا برنج را با یکدیگر مخلوط و در یک انبار می‌ریزند و در فروش آن‌ با هم سهیم هستند.

ج) قبول مال؛ یعنی اگر چند نفر در قبال کاری که برای شخصی انجام می‌دهند مال یا اموالی را قبول نمایند در این صورت همه آن ها در آن مال شریک هستند یا به عبارت دیگر نسبت به آن اموال دریافتی مالکیت مشاعی دارند.

(ملکی که مالکیت آن بین دو یا چند نفر مشترک باشد ملک مشاعی نام دارد به طوریکه تمامی شرکا در یک ملک واحد در زمان واحد سهیم هستند). 

تفاوت شرکت مدنی با شرکت تجاری

همانطور که در پاراگراف های قبل اشاره شد شرکت مدنی با شرکتهای تجاری تفاوت هایی دارد.

از جمله برخی از تفاوت‌های اصلی عبارتند از:

  شرکت‌ مدنی                          شرکت‌های تجاری

تابع مقررات مدنی ایران                تابع قوانین تجارت 

نیازی به ثبت ندارد                       نیاز به ثبت در اداره ثبت شرکت ها دارند

شخصیت حقوقی ندارند                  دارای شخصیت حقوقی و وظایف مخصوص به خود هستند

- در شرکت‌های مدنی اراده و خواست طرفین مهم است و قانون خاصی برای این شرکت ها نیست. در صورتی که در شرکت های تجاری قوانین برای طرفین حتما باید اجرا شود.

- اگر شرکای شرکت های مدنی قادر به پرداخت دیون خود نباشند فرد بستانکار می تواند به سراغ شریک های دیگر برود و طلب خود را از آن ها بگیرد ولی در شرکت تجاری چون هر کدام از شرکا دارای استقلال و شخصیت مستقل هستند فرد بستانکار نمی تواند برای دریافت حق خود به شرکای دیگر مراجعه کند.

سخن آخر

در این مقاله در مورد شرکتهای مدنی و انواع آن صحبت کردیم. از اینکه با ما همراه بودید کمال تشکر را داریم . اگر نظری در مورد مباحث این مقاله دارید در قسمت دیدگاه می‌توانید بنویسید تا سایر افراد نیز از نظرات شما استفاده کنند.

بیشتر بخوانید:

معامله صوری و شرکت های کاغذی