ساده‌سازی مالیات برای مشاغل خرد با تبصره ماده (100)!
پیش از اجرای این تبصره، صاحبان مشاغل بدون توجه به حجم فعالیت یا میزان درآمد، مکلف به رعایت تکالیف پیچیده‌ای همچون نگهداری دفاتر قانونی و ارائه اظهارنامه‌های تفصیلی بودند؛ امری که برای بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک به‌ویژه آن‌ها که فاقد دانش و توان مالی کافی بودند دشوار و پرهزینه محسوب می‌شد. تبصره ماده (100) با ارائه راهکاری ساده این امکان را فراهم کرد تا صاحبان مشاغل با درآمد سالانه کمتر از سقف تعیین‌شده، تنها با پرداخت یک مالیات مقطوع (که براساس داده‌های متقن و معمولاً به صورت درصدی از فروش یا فعالیت آن‌ها محاسبه می‌شود) تکالیف خود را انجام دهند؛ بدون الزام به تهیه اظهارنامه یا نگهداری دفاتر مالی.
در سال 1403، سازمان امور مالیاتی با افزایش سقف شمول این تبصره به 180 میلیارد ریال فروش سالانه ( افزایش حدود 3 برابری نسبت به سال ماقبل) دامنه بهره‌مندی از این مزیت را به شکل چشمگیری گسترش داد تا مودیان بیشتری مشمول شده و بتوانند از مزایای آن بهره‌مند شوند. همچنین برای نخستین بار، ظرفیت ماده (97) قانون مالیات‌های مستقیم نیز به‌طور گسترده به کار گرفته شد تا مودیان با درآمد بالاتر نیز بتوانند از اظهارنامه‌های سیستمی و قطعی‌سازی سریع مالیات بر مبنای ریسک استفاده کنند.
در همین زمینه، آقای منصور علیمردانی، نماینده ابهر، خرمدره و سلطانیه در مجلس در خصوص اجرای تبصره ماده (100) قانون مالیات‌های مستقیم می‌گوید: تبصره ماده (100) یک ظرفیت خوب برای دریافت مالیات مشاغل به صورت هوشمند است. پرداخت مالیات در این سازوکار مزیت‌های زیادی برای کشور دارد. یکی از مهم‌ترین نتایج این است که مالیات‌ستانی از مشاغل به صورت هوشمند انجام می‌شود که می‌تواند بستری برای دریافت مالیات عادلانه از همگان باشد.
وی ادامه می‌دهد: پرداخت مالیات ذیل تبصره ماده (100) به نفع مودیان است. زیرا مودی نیازی به مراجعه به ممیزان مالیاتی ندارد و بدون حضور در ادارات مالیاتی، اظهارنامه پیش‌فرض خود را دریافت می‌کند. همچنین همه معافیت‌هایی که می‌تواند شامل مودی شود به صورت خودکار محاسبه می‌شود. این موارد کاهش برخورد رو در روی مودی و مامور مالیاتی را به دنبال دارد که زمینه‌های بروز بسیاری از مشکلات را که در روندهای سنتی وجود داشت از بین می‌برد.
دستاوردهای کلیدی اجرای تبصره ماده (100)
افزایش تمکین داوطلبانه: ساده‌سازی فرآیند و حذف تشریفات پیچیده باعث شد مقاومت در برابر پرداخت مالیات کاهش یافته و همکاری مودیان با سازمان افزایش یابد.
رشد استفاده از ظرفیت تبصره ماده (100): تعداد مودیان مشمول از حدود 6 میلیون نفر در سال 1402 به نزدیک 7 میلیون نفر در سال 1403 رسید که نشان‌دهنده رشد 16 درصدی است.
افزایش درآمدهای مالیاتی: مالیات ابرازی مودیان حقیقی در سال 1403 نسبت به سال ماقبل 82 درصد رشد داشت. مالیات مقطوع ناشی از تبصره ماده (100) نیز 112 درصد افزایش یافت.
کاهش فشار بر مشاغل خرد: 72 درصد مودیان مشمول برای عملکرد سال 1402، مالیات مقطوع صفر پرداخت کردند و نیمی از کل مالیات مقطوع صرفاً از یک درصد مودیان با درآمد بالا وصول شد.
صرفه‌جویی در هزینه و زمان: حذف الزام به دفاتر مالی و اظهارنامه موجب کاهش قابل توجه هزینه‌های حسابداری و مراجعات حضوری شد.
بهبود عدالت مالیاتی: تمرکز وصول مالیات از مودیان با درآمد بالا، توزیع فشار مالیاتی را عادلانه‌تر کرده است.
کاهش بوروکراسی سازمانی: کاهش تعداد اظهارنامه‌ها و پرونده‌هایی که نیازمند رسیدگی و بررسی تفصیلی هستند، علاوه بر افزایش کارایی کارشناسان مالیاتی و کاهش بوروکراسی داخلی، منجر به کاهش چشمگیر مراجعه حضوری مودیان به ادارات و جلوگیری از ازدحام شده است.
تبصره ماده (100)، فراتر از یک اصلاح جزئی، نقطه عطفی در سیاست‌گذاری مالیاتی کشور محسوب می‌شود. این تبصره با ایجاد فرآیندی ساده، شفاف و متناسب با توان پرداخت مودیان، نه‌تنها موجب تقویت پایه‌های درآمدی دولت شده بلکه اعتماد و رضایت مشاغل خرد را نیز جلب کرده است. تجربه سال 1403 نشان می‌دهد ادامه بهبود این سازوکار می‌تواند گامی مهم در مسیر شکل‌گیری یک نظام مالیاتی عادلانه، کارآمد و هوشمند باشد.