حسابداری تورمی؛ انواع روشهای حسابداری بر مبنای تورم + مزایا و معایب

در زمان های تورم بالا از روش خاصی از حسابداری استفاده می‌شود که به آن حسابداری تورم گویند. اینکه چرا از این روش استفاده می‌کنند یا به عبارتی حسابداری بر مبنای تورم به شرکت ها چه کمکی می‌کند، از جمله سوالاتی است که سعی داریم در این مقاله به آن پاسخ دهیم. پس تا پایان با ما همراه باشید. همه ما بارها کلمه تورم را شنیدیم اکنون به صورت دقیق تر با تعریف این واژه آشنا شوید

تعریف تورم

تعاریف مختلفی از تورم ارائه می‌شود. از نظر اقتصاد، تورم اشاره به افزایش سطح عمومی تولید پول، درآمدهای پولی یا قیمت ها است. به عبارت دیگر تورم، روند افزاینده و نامنظم افزایش قیمت‌ در اقتصاد است.

به‌طور کلی تورم یعنی متوسط افزایش سطح عمومی قیمت‌ها. چرا کلمه متوسط را به کار می‌بریم! زیرا در زمان تورم، ممکن است قیمت کالاهایی افزایش و یا قیمت کالاهایی کاهش یابد، لذا متوسط افزایش آنها مد نظر است.

حسابداری تورمی چیست؟

نوعی از حسابداری که در مواقع تورم بالا از آن استفاده می‌شود و با توجه به شاخص قیمت، حساب های مالی تعدیل می شوند، حسابداری تورمی گویند. این نوع حسابداری را حسابداری سطح قیمت ها نیز گویند و در زمانهای افزایش یا کاهش شدید قیمت ها، معمولاً با توجه به شرکت های چند ملیتی و گزارشات مالی آنها استفاده می شود.

در حالت کلی تورم معمولا باعث افزایش نرخ سود در کسب و کارها می شود این در حالیست که بخشی از این سود از افزایش قیمت ها به وجود می‌آید. بنابراین افراد حسابدار باید از روش حسابداری بر پایه تورم استفاده کنند که بتوان سود تجاری و سود ناشی از تورم را تفکیک کرد.

چه وقت باید از حسابداری تورمی استفاده کرد؟ 

افزایش قیمت‌ بدون برنامه ریزی، ممکن است باعث کاهش قدرت خرید شود. این کاهش در قدرت خرید فقط مختص مردم نیست. مواد اولیه تهیه کالاها و واحدهای تولیدی هم دچار افزایش قیمت و تورم می‌شوند. در نتیجه با این افزایش قیمت ها فرد مصرف کننده نیز باید پول بیشتری جهت خرید کالا بپردازد. همین امر می‌تواند باعث کاهش قدرت خرید مصرف کننده، و به دنبال آن کاهش فروش تولیدات و محصولات شود. کاهش فروش نیز، منجر به ضرر شرکت می‌شود. در چنین مواردی باید از حسابداری تورمی استفاده شود و صورت های مالی آنها تصاویر واضحی را نشان دهد.

روش های حسابداری تورمی

دو روش اصلی برای حسابداری تورمی وجود دارد.

1- روش قدرت خرید فعلی یا قدرت خرید پایدار (CCP)

این روش شامل تنظیم صورت های مالی و اعداد مرتبط با قیمت فعلی است. برای کالاهای غیر پولی، این کار را با دریافت ارقام تاریخی و اعمال نرخ تبدیل مشخص بر اساس شاخص قیمت انجام می دهند. در واقع روش قدرت خرید فعلی جایگزینی برای حسابداری هزینه‌های تاریخی تحت شرایط با تورم بالاست.

توجه کنید که از تقسیم شاخص قیمت در پایان دوره به قیمت شاخص در ابتدای دوره، نرخ تبدیل به دست می‌آید.

2- روش حسابداری هزینه جاری (CCA)

در حسابداری هزینه جاری یا حسابداری بر مبنای ارزش جاری، تمامی اقلام پولی و غیر پولی بر مبنای ارزش فعلی خود تنظیم می شوند. به بیان دیگر در این روش به جای بهای تمام شده تاریخی، ارزش بازار منصفانه را در نظر می‌گیرند. (ارزش منصفانه، به برآورد منطقی و بی‌طرف از قیمت بالقوه بازار یک کالا وخدمات یا دارایی گفته می‌شود). در حسابداری بر مبنای ارزش جاری، دارایی های یک مجموعه مانند موجودی کالا، اموال و تجهیزات را  به ارزش جاری خود نشان می‌دهند و سود کسب شده توسط شرکت نیز بر مبنای ارزش جاری تعدیل می شود.

هر دو روشی که از حسابداری بر پایه تورم ذکر کردیم، می‌توانند اثرات مفیدی بر درک ارزش مالی واقعی یک شرکت بگذارند.

مزایا و معایب حسابداری تورمی

مطابقت درآمدهای جاری با هزینه‌های جاری یکی از مزایای حسابداری تورم است که تقسیم واقعی‌تری از سودآوری را ارائه می‌کند.

ارزش تعدیل شده اعداد در روش حسابداری تورم برای کاربران داخلی، خارجی و دولت، یکی دیگر از مزیت های اصلی است که این امکان را برای داده های واقعی تر و قابل مقایسه با سایر شرکت ها و صورت های مالی تاریخی آنها فراهم می کند.

اگر تورم یا کاهش تورم قابل توجه باشد، درآمدهای جاری برای یک دوره به سختی قابل مقایسه با هزینه های تاریخی است. لذا این نوع حسابداری، سود خوبی را برای استفاده کنندگان خود در این شرایط فراهم می کند.

در مقابل، یکی از معایب آن این است که این نوع از حسابداری در واقع می تواند منجر به پیچیدگی صورت های مالی شود و درک معنای اعداد را برای افراد سرمایه گذار و سایر استفاده کنندگان سخت تر می‌کند. همچنین فرآیند تعدیل حساب‌ها در لحاظ ساختن تغییرات قیمت می‌تواند منجر به بیان مجدد و تغییر مداوم صورت‌های مالی شود.

مشکلات استفاده از حسابداری بر مبنای تورم

در رابطه با استفاده از حسابداری تورمی در ایران موانع زیر ممکن است وجود داشته باشد:

  - عدم آشنایی و آگاهی کافی مدیران و افراد برنامه ریز با مفهوم حسابداری تورمی و نحوه اجرای آن؛

 - عدم حمایت بخش‌های دولتی از جمله بدنه دولت، وزارت کار، سازمان مالیاتی برای بکارگیری این روش از حسابداری؛

 - غیر قابل اعتماد بودن شاخص‌های تورمی در ایران به علت نوسانات بالای قیمت‌ها؛

 - افزایش مبلغ بدهی های مالیاتی به دلیل تجدید ارزیابی دارایی های ثابت؛

 - عدم صرفه اقتصادی به دلیل افزایش هزینه ها که از میزان درآمد شرکت بالاتر می رود.

اثرات تورم بر فعالیت های اقتصادی

موارد زیر را می‌توان از تاثیرات تورم بر فعالیت یک واحد اقتصادی بر شمرد:

1- کاهش قدرت خرید مردم و سایر مصرف کنندگان؛

2- کاهش تمایل به سرمایه گذاری در کسب و کارها و کاهش تمایل آنها به نگهداری واحد پول داخلی و افزایش تمایل به تبدیل پول داخلی به ارز خارجی؛

3- افزایش هزینه‌های سربار؛

4- افزایش قیمت تمام شده محصولات تولیدی و خدمات.

سخن آخر 

تورم و تغییر سطح قیمت ها تبعات زیادی برای یک کشور و همچنین واحدهای مالی و اقتصادی آن دارد. باعث مشکلاتی از جمله کاهش قدرت خرید مردم، عدم تمایل سرمایه داران به راه اندازی کسب و کار جدید و غیره خواهد شد. برای کاهش این مشکلات و کنترل فشارهای ناشی از پدیده تورم، از روش حسابداری تورمی استفاده می‌شود که در این مقاله در مورد آن و روشهای اصلی این نوع حسابداری صحبت کردیم.  امیدواریم برای شما مفید بوده باشد و ما را از نظرات خود بهره مند سازید

بیشتر بخوانید: حسابداری ارزی چگونه کار می کند؟