حسابداری اجتماعی و تاثیر آن بر رفاه جامعه

حسابداری اجتماعی یک رویکرد نوین در حسابداری و یکی از شاخه‌های حسابداری است که به تاثیرات اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی یک سازمان یا یک کسب و کار توجه دارد. در واقع این رویکرد سعی دارد تا به جای فقط تمرکز بر ارقام و اطلااعات مالی، به ابعاد اجتماعی و محیطی فعالیتهای سازمان و رفتارهای مربوط به کسب و کارها بپردازد و تاثیرات آنها را بر جامعه بررسی کند. حسابداری اجتماعی می‌تواند به بهبود شفافیت و مسئولیت پذیری سازمانها نسبت به جامعه و محیط زیست کمک کند.

حسابداری اجتماعی چیست؟

حسابداری اجتماعی که تحت عنوان "حسابداری مسئولیت اجتماعی" نیز شناخته می شود، فرآیندی است که عملکرد شرکت بر محیط زیست و تاثیر آن بر رفاه اجتماعی را ارزیابی و مسئولیت آن را بر عهده می گیرد. این رویکرد از حسابداری را می‌توان گفت زیرمجموعه ای از حسابداری است که بر سه بعد عملکرد اجتماعی، زیست محیطی و مالی تاکید دارد  که فراتر از انگیزه سود کسب و کار است. به عبارتی بر توسعه پایدار تمرکز می کند.

تاریخچه حسابداری اجتماعی

حسابداری اجتماعی به عنوان یک رشته تخصصی از اوایل دهه 1970 میلادی شکل گرفت، هرچند که مفاهیم مرتبط با مسئولیت اجتماعی و آثار فعالیت‌های اقتصادی بر جامعه به قرن‌ها قبل برمی‌گردد. در ابتدا، حسابداری اجتماعی به عنوان ابزاری برای تشخیص و ارزیابی تاثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی سازمان‌ها معرفی شد. نخستین تلاش‌ها برای تدوین متدهای حسابداری اجتماعی در دهه 1970 آغاز شد. در این دوره، انتقادها نسبت به ارزیابی‌های صرفاً مالی سازمان‌ها و نیاز به بررسی اثرات اجتماعی و محیطی آن‌ها به اوج خود رسید. 

در دهه‌های بعد، با رشد آگاهی اجتماعی و اهمیت بیشتر به مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، این نوع از حسابداری به تدریج به یک ابزار رسمی در ارزیابی عملکرد سازمان‌ها تبدیل شد. امروزه، این رشته به‌طور وسیعی در سراسر جهان شناخته می‌شود و بسیاری از سازمان‌ها به کارگیری اصول حسابداری اجتماعی را به عنوان جزئی از استراتژی‌های مدیریتی خود مدنظر قرار می‌دهند.

مزایای حسابداری اجتماعی

حسابداری اجتماعی به مدیریت کمک می‌کند تا تصمیمات و سیاست‌های درستی را اتخاذ کند. همچنین بازخورد مناسبی از سیاست‌هایی که حول رفاه اجتماعی اتخاذ شده دریافت کند. به کمک این رویکرد شرکتها و بنگاه‌های تجاری می‌توانند ثابت کنند که فعالیت‌های غیراخلاقی یا خلاف عرف اجتماعی و محیط زیستی مرتکب نشده‌اند.

برخی از مزایای رویکرد حسابداری اجتماعی عبارتند از:

1- شفافیت و اعتماد

با اشتراک گذاری اطلاعات مالی و مدیریتی در محیط های اجتماعی، سازمان ها می‌توانند شفافیت بیشتری ارائه نمایند و در نتیجه اعتماد مشتریان را افزایش دهند.

2- افزایش آگاهی و برندینگ

به کمک حسابداری اجتماعی، سازمان ها و کسب و کارها می‌توانند آگاهی کاربران را افزایش دهند و برند خود را نیز تقویت کنند.

3- ارتباط مستقیم با مشتریان

سازمان ها با استفاده از پلتفرم های اجتماعی می‌توانند به طور مستقیم با مشتریان خود و بنگاه های تجاری در تعامل باشند و نظرات و بازخوردهای آنها را دریافت کنند. همین امر به بازاریابی و فروش بیشتر کمک می‌کند.

4- کاهش هزینه ها

استفاده از رویکرد حسابداری اجتماعی برای مدیریت حسابداری می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های مرتبط با ارتباطات و تبلیغات شود.

بیشتر بخوانید: حسابداری مدیریت هزینه و اهمیت مدیریت هزینه ها

5- بهبود روابط داخلی

حسابداری اجتماعی می‌تواند به بهبود ارتباطات داخلی سازمان کمک کند و همکاران را به اشتراک گذاری اطلاعات بیشتر تشویق نماید.

6- سند تعهدات اجتماعی

به عنوان سندی بر عمل به تعهدات اجتماعی است.

7- افزایش انگیزه کارمندان

حسابداری اجتماعی می‌تواند تاثیر مثبتی بر افزایش انگیزه کارمندان بگذارد به چند دلیل:

الف. احساس تعلق به سازمان و هدف‌مندی

وقتی پرسنل ببینند که سازمان در حال انجام فعالیت‌های اجتماعی و محیط زیستی است، احساس تعلق بیشتری به سازمان پیدا می‌کنند و می‌توانند با ماموریت و اهداف آن بیشتر همسو شوند.

ب. ارتقاء رضایت شغلی

سازمان‌هایی که به مسئولیت اجتماعی اهمیت می‌دهند، معمولاً محیط کار بهتری ایجاد می‌کنند که می‌تواند به افزایش رضایت شغلی و کاهش استرس افراد کارمند منجر شود.

ج. تحریک نوآوری و خلاقیت

فرهنگ سازمانی که به اصول اجتماعی و محیط زیستی پایبند است، می‌تواند نوآوری و خلاقیت را در میان کارمندان تحریک کند، که این خود به افزایش انگیزه و بهره‌وری منجر می‌شود. 

در نتیجه، حسابداری اجتماعی می‌تواند باعث ایجاد محیطی مثبت و پویا شود که انگیزه و عملکرد کارمندان را ارتقاء می‌دهد.

تفاوت حسابداری اجتماعی با حسابرسی اجتماعی

مفهوم حسابرسی اجتماعی یک بعد جدید در ادبیات حسابداری است و قبلا اصطلاح حسابرسی اجتماعی و حسابداری اجتماعی گاهی به جای یکدیگر بکار می‌رفتند. اما برخی از متخصصان این حوزه بین دو اصطلاح تمایز قایل هستند و معتقدند که این دو عبارت، دو دیدگاه متفاوت در حوزه مالی و اجتماعی هستند. حسابرسی اجتماعی به عنوان فرآیندی است که به موجب آن عملکرد یک واحد تجاری در ارتباط با اهداف محیطی یا اجتماعی آن سنجش و گزارش می‌شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت حسابرسی اجتماعی به فرآیند بررسی و تایید اطلاعات سازمانها با تاکید بر تاثیرات اجتماعی و محیط زیستی آن ها می پردازد. و در واقع هدف آن بررسی صحت و قابل اعتماد بودن گزارشات مالی و غیر مالی با توجه به تاثیرات عملیات یک سازمان بر اجتماع و رفاه عمومی است.

هدف از حسابداری اجتماعی

حسابداری اجتماعی میزان مشارکت سازمانها در بهبود وضعیت رفاهی جامعه و مشتریان را اندازه گیری می‌کند. تاثیر عملیات یک شرکت را بر میزان سود یا زیانی که برای اجتماع و محیط زیست دارد ارزیابی می‌کند. با ارائه گزارشاتی به صاحبان کسب و کارها کمک می‌کند تا تصمیملت بهتری اخذ کنند. در حقیقت هدف اصلی حسابداری اجتماعی این است که سازمانها را متقاعد می‌کند تا با ارائه راهکارهای موثر در حفظ محیط زیست و افزایش رفاه عمومی جامعه همکاری و مساعدت داشته باشند.

اهداف اصلی حسابداری اجتماعی به شرح زیر است:

1. شفافیت اطلاعاتی: ارائه اطلاعات دقیق و معتبر در مورد تاثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت‌های سازمان به ذینفعان مختلف.

2. مساعدت در تصمیم‌گیری: فراهم سازی داده‌های لازم برای مدیران، سرمایه‌گذاران و سایر ذینفعان به منظور اتخاذ تصمیمات آگاهانه.

3. افزایش مسئولیت اجتماعی: ترویج رفتارهای مسئولانه و پایدار در سازمان‌ها به منظور کاهش اثرات منفی بر جامعه و محیط زیست.

4. ایجاد ارزش اجتماعی: شناسایی و ارزیابی تاثیرات مثبت فعالیت‌های سازمان بر رفاه جامعه و ارتقاء کیفیت زندگی.

5. تشویق به بهبود عملکرد: شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی و ارتقاء عملکرد در این حوزه.

به طور کلی، حسابداری اجتماعی به دنبال ایجاد توازن بین منافع اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است تا به توسعه پایدار کمک کند.

خصوصیات حسابداری اجتماعی

حسابداری اجتماعی به عنوان یک زیرمجموعه از حسابداری، به بررسی و ارزیابی اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت‌های سازمان‌ها می‌پردازد.

موارد زیر را از ویژگی های حسابداری اجتماعی می‌توان بر شمرد:

- مسئولیت‌های اجتماعی یک شرکت تجاری را نشان می‌دهد؛

- تاکید بر ارتباط بین سازمانها، بنگاه های تجاری و جامعه دارد ؛

- میزان مقبولیت یک برند را در جامعه مشخص می‌کند؛

- بر روی هزینه‌های اجتماعی و منافع جمعی توجه دارد؛

- با نحوه استفاده از منابع اجتماعی مرتبط است؛

- تاکید زیادی بر شفافیت و شفاف سازی دارد.  سعی می‌کند اطلاعات و گزارشاتی به صورت شفاف برای عموم ارائه کند

و...

مشکلات و چالشهای سیستم حسابداری اجتماعی

به طور کلی عملی سازی حسابداری اجتماعی با چالشهای خود روبه رو است که نیاز به تلاش، همکاری و توجه به جوانب مختلف آن دارد. برخی از این مشکلات شامل موارد زیر است:

1- کمبود داده ها

 برای ارزیابی های اجتماعی و محیط زیستی باید داده های کافی و دقیق در دسترس باشند. لذا کمبود داده های کافی یا به عبارتی ابهام در انتخاب داده ها برای ارائه اطلاعات ممکن است مانع ارزیابی دقیق تاثیرات اجتماعی سازمانها شود.

2- مشکل اندازه گیری

بسیاری از شاخص های هزینه و منافع اجتماعی غیر قابل اندازه گیری هستند و همین امر یکی از چالشهای سیستم حسابداری مسئولیت اجتماعی است.

3- کمبود معیارهای استاندارد و روش های قابل قبول

کمبود وجود استانداردها و روشهای قابل قبول برای ارزیابی تاثیرات اجتماعی و محیط زیستی سازمانها و همچنین عدم وجود یک شاخص  و معیار استاندارد در راستای مقایسه سازمانها با یکدیگر از جمله مشکلات مهم در عملی سازی حسابداری اجتماعی است.

4- کیفیت پایین گزارشات

به علت نبود دانش و آگاهی کافی در حوزه حسابداری اجتماعی یا به عبارت دیگر به دلیل نقص در فرصت های برنامه ریزی و آموزش در این حوزه ممکن است گزارشات مرتبط با آن از کیفیت پایینی برخوردار باشد و باعث ناتوانی در عملی سازی آن شود.

5- غیر قابل تفکیک بودن موارد اقتصادی و اجتماعی

یکی دیگر از چالشهای سیستم حسابداری مسئولیت اجتماعی، این است که بسیاری از موارد اجتماعی و اقتصادی ممکن است غیر قابل تفکیک باشند و همین امر منجر به ایجاد دردسر و پیچیدگی شود.

سخن آخر

همانطور که گفتیم حسابداری اجتماعی به عنوان یک رویکرد نوین در حسابداری به وجود آمد. این رویکرد بر این ایده مبتنی است که سازمانها باید علاوه بر ارزش های مالی، ارزش های اجتماعی و محیطی خود را نیز در حسابهای خود در نظر بگیرند. همچنین تلاش می‌کند تا تاثیرات اجتماعی و محیطی فعالیتهای یک سازمان را به صورت کمی و کیفی ارزیابی کند. رویکرد حسابداری اجتماعی در دهه های اخیر به دلیل افزایش نگرانی در خصوص مسائل اجتماعی، شفافیت سازمانها و توسعه پایدار به شدت رواج یافت. شرکتها نیز با انتخاب این رویکرد می‌توانند باعث افزایش عملکرد خود، رضایت مشتریان و جامعه شوند.