استهلاک دارایی های ثابت و روش های محاسبه استهلاک
استهلاک دارایی ها در حسابداری یک روش است که، میزان استفاده از دارایی‌ها را در طول زمان نمایش می‌دهد. داده‌ها در طول زمان از ارزششان کم می‌شود. و به عبارتی مستهلک می‌شوند.
روش‌های مختلفی برای محاسبه استهلاک وجود دارد. در این مقاله می‌خواهیم در مورد استهلاک دارایی‌های ثابت و نحوه محاسبه استهلاک دارایی ها صحبت کنیم.
تعریف استهلاک
در اصطلاح حسابداری، استهلاک به کاهش بهای تمام شده دارایی ثابت، به دلیل فرسودگی تا زمانی که دارایی منسوخ شود، گفته می‌شود.
به عبارت دیگر، استهلاک دارایی ها، نوعی کاهش بهاست که حتی در صورت نگهداریِ مناسب کالا و استفاده‌ی صحیح از آن، رخ خواهد داد.
ماشین آلات، وسیله نقلیه، تجهیزات، ساختمان نمونه‌هایی از دارایی‌هایی هستند که احتمالاً دچار فرسودگی می‌شوند.
در اصل با توجه به اینکه دارایی‌های ثابت دارای عمر مفید می‌باشند و ارزش ریالی آنها به مرور زمان کاهش می‌یابد، به این کاهش تدریجی ارزش دارایی‌ها استهلاک گویند.
پیشنهاد: برای اینکه دید بهتری از دارایی های ثابت داشته باشید مقاله انواع دارایی ها در حسابداری را مطالعه فرمایید.
تعریف هزینه استهلاک دارایی ها
حسابداری سعی می‌کند، این کاهش فایده رسانی دارایی‌های ثابت را، به روش معقول و منطقی محاسبه کند که به آن، هزینه استهلاک می‌گویند.
هزینه استهلاک دارایی ها طی یک سند حسابداری پیش از بستن حساب‌های موقت ثبت می‌گردد؛ و پس از آن می‌توان در سیستم مالی عملیات مربوط به بستن سال مالی را انجام داد.
عوامل هزینه استهلاک در حسابداری
عوامل زیر در تعیین هزینه استهلاک تاثیر می‌گذارد:
- میزان عمر مفید دارایی؛
- ارزش اسقاط، ارزش دارایی بعد از پایان عمر مفید؛
- بهای تمام شده تاریخی دارایی (شامل قیمت خرید دارایی+ هزینه حمل + هزینه نصب+ ارزش افزوده).
نکته:
معمولاً تمام ارزش یک دارایی مستهلک نمی‌شود و در پایان عمر مفید هر یک از اموال و دارایی‌ها دارای ارزش اسقاط یا فرسوده می‌باشد.
بنابراین استهلاک دارایی ها تفاوت بهای تمام‌شده دارایی و ارزش اسقاط دارایی تقسیم بر زمان استفاده یا عمر مفید آن هست.
مبلغ استهلاک دارایی ها به چه حسابی منظور می شود؟
در پایان هر سال مالی مبلغ استهلاک اموال و دارایی‌ها باید محاسبه شود و این مبلغ به‌حساب هزینه منظور گردد.
روش های محاسبه استهلاک دارایی ها
در هر دوره مالی نمی‌توان یک روش خاص را به کار برد؛ بلکه در نحوه محاسبه استهلاک دارایی ها در دوره‌های متوالی ثبات رویه باید رعایت شود.
ولیکن در برخی موارد استثنایی با رعایت استانداردهای حسابداری تغییر روش نیز صورت می‌گیرد.
طبق بند 9 مقررات و ضوابط اجرایی استهلاک، روش های استهلاک دارایی‌ها به شرح زیر است:
- استهلاک مانده نزولی با نرخ مضاعف؛
- استهلاک خط مستقیم؛
- استهلاک مانده نزولی؛
- استهلاک مجموع ارقام سنواتی؛
- استهلاک واحدهای تولیدشده.
استهلاک دارایی های ثابت
استهلاک دارایی های ثابت که مورد قبول اداره دارایی هست به دو روش زیر محاسبه می‌شود:
- روش مستقیم
- روش نزولی
حال هر کدام از روش‌ها را توضیح می‌دهیم.
-
روش مستقیم
در این روش از محاسبه استهلاک دارایی ها بهای تمام‌شده دارایی تقسیم‌بر سال‌های عمر مفید می‌شود.
مثلاً: ماشین به مبلغ 650،000،000 ریال در تاریخ 09/01/ 1398 خریداری شود و نرخ استهلاک هم طبق جدول 10 ساله باشد. محاسبه استهلاک طبق جدول زیر می‌باشد:
سال اول:
چون در سال اول عملاً فقط چهار ماه استفاده صورت گرفته 650 میلیون ریال را تقسیم بر تعداد ماه استفاده‌شده می‌کنیم که استهلاک سال اول به دست آید.
سپس ارزش دفتری برابر است با:
بهای تمام‌شده خرید – استهلاک انباشته
65.000.000=10÷650.000.000
21.666.667 = (برای 4 ماه اول) 4×(برای هرماه) 12÷65.000.00
نکته:
در روش مستقیم، محاسبه استهلاک دارایی ها در سال اول و آخر بهره برداری بر مبنای ماه خرید دارایی و به نسبت تعداد ماه به 12 ماه لحاظ می‌گردد.
برای سال بعد، استهلاک سال 65.000.000 ریال می‌باشد و استهلاک انباشته برابر جمع استهلاک سال‌های قبل تا امسال است.
-
روش نزولی
در روش نزولی عکس روش مستقیم، ارزش دفتری اول دوره × نرخ استهلاک می‌شود.
مثال:
یک خانه به مبلغ 650،000،000 در تاریخ 1398/07/1 خریداری‌شده و نرخ استهلاک آن 20 درصد است.
ما در این روش مبلغ خرید 650،000،000 را ضربدر 20 درصد می‌کنیم که 130 میلیون ریال می‌شود.
چون 6 ماه از سال استفاده‌شده ضربدر شش دوازدهم می‌کنیم که مبلغ استهلاک سال جاری 65 میلیون ریال است.
130.000.000=20%×650.000.000
65.000.000= (تعداد ماه استفاده‌شده) 6×(برای هر ماه) 12÷130.000.000
ارزش دفتری برابر است با:
بهای تمام‌شده منهای استهلاک انباشته.
توجه:
در سال‌های بعدی، استهلاک به صورت نزولی کاهش پیدا می‌کند. به عدد خیلی کوچکی می‌رسد و هیچ‌وقت صفر نمی‌شود.
به همین دلیل هنگامی که مانده ارزش دفتری دارایی به کمتر از 5% بهای تمام‌شده دارایی برسد (ردیف زردرنگ)، کل مانده ارزش دفتری در سال بعد یکجا قابل‌تقسیم خواهد بود.
طبق این فرمول حداقل ارزش ما 5 درصد بهای تمام‌شده دارایی می‌شود= 32.500.000
که در سال 1411 مبلغ ارزش دفتری به کمتر از این مبلغ می‌رسد و در سال بعد محاسبه صفر می‌شود.
برای سال دوم ارزش دفتری سال قبل که ارزش دفتری اول دوره می‌شود ضربدر نرخ استهلاک که مبلغ 117 میلیون ریال به دست می‌آید.
دلایل اصلی مستهلک شدن دارایی ها
- استهلاک طبیعی (سایش در طول استفاده از دارایی)
یکی از دلایل اصلی کاهش ارزش دارایی یا به عبارتی استهلاک دارایی هاست. برای مثال، هر خودرویی بر اساس مسافتی که می‌پیماید، سایش لاستیک‌ها و سایر عوامل مربوط به استفاده از آن، ارزش خود را از دست می‌دهد.
بیشتر دارایی ها به دلیل استفاده مستمر از دارایی فرسوده می شوند. مثلا در مورد ماشین آلات مورد استفاده برای تولید، استفاده و کار مداوم ماشین آلات، باعث می شود ظرفیت کار یا تولید آنها در طول دوره کاهش و همچنین از ارزش ماشین آلات در بازار نیز کاسته می‌شود.
- کهنگی یا پیشرفت فن آوری دارایی های تکمیلی در بازار
دارایی‌ها وقتی با مدل جدید جایگزین می‌شوند ارزش خود را از دست می‌دهند.
مثلاً خودروی مدل پارسال ارزش کمتری دارد، زیرا امسال مدل جدیدی به بازار آمده است.
ارزش دارایی های ثابت استفاده شده توسط یک شرکت در صورتی که نسخه ارتقاء یافته جدید دارایی با ویژگی های پیشرفته بهتری در بازار وجود داشته باشد، به تدریج کاهش می یابد و در نتیجه نسخه جدید دارایی نسبت به نسخه قدیمی منسوخ مزایای بیشتری را برای مشتری فراهم می کند.
سخن آخر
در این مقاله بعد از بیان مفهوم استهلاک دارایی ها، روش محاسبه برای دارایی‌های ثابت را بیان نمودیم.
در دوره کارورزی حسابداری که تیم حصین حاسب برای شما طراحی کرده است، در بخش حسابدار و کمک حسابدار ( سطح 1-پایه دوره کارورزی) نیز به طور مفصل‌تر همراه با فیلم آموزشی در مورد استهلاک دارایی ها توضیح داده‌ایم.