مهم ترین قوانین مالیاتی (بخش اول)
درآمد مشمول مالیات اتفاقی یا مالیات بر درآمد اتفاقی چیست؟ محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی
مالیات بر درآمد اتفاقی یکی از پایه‌های درآمدی دولت‌ها در سراسر جهان است که در قوانین مالیاتی ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. شاید شما هم تا به حال هدیه‌ای دریافت کرده باشید، در قرعه‌کشی برنده شده باشید یا مالی را به صورت بلاعوض به دست آورده باشید و این سوال برایتان پیش آمده باشد که آیا این درآمد مشمول مالیات می‌شود یا خیر. پاسخ مثبت است! طبق قانون مالیات‌های مستقیم، این‌گونه درآمدها که به صورت غیرمنتظره و خارج از فعالیت‌های شغلی معمول به دست می‌آیند، مشمول مالیات هستند.
درآمد اتفاقی چیست؟
برای اینکه بدانیم چه درآمدهایی مشمول این نوع مالیات می‌شوند، باید به سراغ تعریف قانونی آن برویم.
بر اساس ماده 119 قانون مالیات‌های مستقیم (ق.م.م)، درآمد اتفاقی به این صورت تعریف می‌شود:
هر درآمد نقدی و یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگری از این قبیل تحصیل نماید، مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهد بود.
بیایید این تعریف را کمی باز کنیم:
درآمد نقدی و غیرنقدی:
فرقی نمی‌کند که شما پول نقد هدیه بگیرید یا یک خودرو، ملک یا هر دارایی دیگری. هر دو حالت مشمول مالیات است.
شخص حقیقی یا حقوقی:
این مالیات هم به افراد عادی (حقیقی) و هم به شرکت‌ها و موسسات (حقوقی) تعلق می‌گیرد.
بلاعوض:
یعنی در ازای آن چیزی پرداخت نکرده باشید؛ مانند هدیه (هبه) یا صلح بلاعوض.
معاملات محاباتی
به معاملاتی گفته می‌شود که ارزش رد و بدل شده در آن واقعی نیست. در این معامله، کالای مورد نظر کمتر از قیمت واقعی فروخته می شود و یا خریدار کالای مورد نظر را بیشتر از بهای اصلی آن خریداری می کند. برای مثال، فروش یک ملک 1 میلیاردی به قیمت 100 میلیون تومان. در اینجا مابه‌التفاوت ارزش واقعی و مبلغ پرداختی، برای خریدار به عنوان درآمد اتفاقی تلقی می‌شود.
جایزه: هر نوع جایزه‌ای که از قرعه‌کشی‌ها (مانند بانک‌ها)، مسابقات و موارد مشابه به دست می‌آورید، درآمد اتفاقی است.
درآمد مشمول مالیات اتفاقی چیست؟
خب، حالا که فهمیدیم درآمد اتفاقی چیست، سوال بعدی این است که مالیات از روی چه مبلغی محاسبه می‌شود؟ ماده 120 قانون مالیات‌های مستقیم نحوه تعیین ارزش این درآمدها را مشخص کرده است
نکته بسیار مهم:
در مورد املاک، حتی اگر ارزش واقعی ملک بسیار بالاتر باشد، مبنای محاسبه مالیات، همان ارزش معاملاتی اعلام شده توسط دارایی است که معمولاً از قیمت روز ملک پایین‌تر است.
ماده 120
درآمد مشمول مالیات موضوع این فصل عبارت است از صد درصد درآمد حاصله و در صورتی که غیرنقدی باشد، به بهای روز تحقق درآمد طبق مقررات این قانون تقویم می‌شود مگر در مورد املاکی که در اجرای مفاد ماده (64 ) این قانون برای آنها ارزش معاملاتی تعیین شده است که در این صورت ارزش معاملاتی ماخذ محاسبه مالیات قرار خواهد گرفت.
تبصره ـ
در مورد صلح معوض و هبه معوض به استثنای مواردی که مشمول ماده (63 ) این قانون می‌باشد درآمد مشمول مالیات موضوع این فصل عبارت خواهد بود از مابه‌التفاوت ارزش عوضین که براساس مقررات این ماده تعیین می‌شود نسبت به طرف معامله‌ای که از آن منتفع شده است.
نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی چقدر است؟
این بخش یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین قسمت‌های بحث ماست. نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی، هم برای اشخاص حقیقی (افراد) و هم برای اشخاص حقوقی (شرکت‌ها)، بر اساس نرخ ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌شود.
ماده 127
موارد زیر مشمول مالیات اتفاقی نخواهد بود:
الف - کمکهای نقدی و غیر نقدی بلاعوض سازمان‌های خیریه یا عام‌المنفعه یا وزارتخانه‌ها یا موسسات دولتی و شرکتهای دولتی یا شهرداریها یا نهادهای انقلاب اسلامی به اشخاص حقیقی غیر از مواردی که مشمول مالیات فصل حقوق است.
ب - وجوه یا کمکهای مالی اهدایی به خسارت دیدگان جنگ، زلزله، سیل، آتش‌سوزی و یا حوادث غیر مترقبه دیگر.
ج - جوایزی که دولت برای تشویق صادرات و تولید و خرید محصولات کشاورزی پرداخت می‌نماید.
د- کمک های بلاعوض دولتی به شرکتهای دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری با هدف توسعه فناوری
منبع: inta.tax.gov.ir
bilanmehr.ir
قانون مالیات های مستقیم - ماده 172
صد درصد (100%) وجوهی که به حسابهای تعیین شده از طرف دولت به منظور بازسازی یا کمک و نظایر آن به صورت بلاعوض پرداخت می‌شود و همچنین وجوه پرداختی یا تخصیصی و یا کمکهای غیر نقدی بلاعوض اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی جهت تعمیر، تجهیز، احداث و یا تکمیل مدارس،دانشگاهها، مراکز آموزش عالی و مراکز بهداشتی و درمانی و یا اردوگاههای تربیتی و آسایشگاهها و مراکز بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی (ره) و جمعیت هلال احمر و کتابخانه و مراکز فرهنگی و هنری(دولتی) طبق ضوابطی که توسط وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فنآوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و امور اقتصادی و دارایی تعیین می‌شود از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت منبعی که مودی انتخاب خواهد کرد قابل کسر می‌باشد.
قانون مالیات های مستقیم - ماده 168
دولت می‌تواند برای جلوگیری از اخذ مالیات مضاعف و تبادل اطلاعات راجع به درآمد و دارایی مودیان با دولت‌های خارجی موافقتنامههای مالیاتی منعقد و پس از تصویب مجلس شورای اسلامی به مرحله اجرا بگذارد. قراردادها یا موافقتنامههای مربوط به امور مالیاتی که تا تاریخ اجرای این قانون با دول خارجی منعقد و به تصویب قوه مقننه یا هیات وزیران رسیده است تا زمانی که لغو نشده به قوت خود باقی است. دولت موظف است ظرف یکسال از تاریخ اجرای این قانون قراردادها و موافقتنامههای قبلی را بررسی و نظر خود را مبنی بر ادامه یا لغو آنها مستدلا به مجلس‌شورای اسلامی گزارش نماید.
قانون مالیات های مستقیم - ماده 180
هر شخص حقیقی ایرانی که با ارائه گواهی نمایندگی‌های مالی یا سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج ثابت کند که از درآمد یک سال مالیاتی خود در یکی از کشورهای خارج به عنوان مقیم مالیات پرداخته است از لحاظ مالیاتی در آن سال مقیم خارج از کشور شناخته خواهد شد مگر در یکی از موارد زیر:
1 ـ در سال مالیاتی مزبور در ایران دارای شغلی بوده باشد.
2 ـ در سال مالیاتی مزبور لااقل شش ماه متوالیا یا متناوبا درایران سکونت داشته باشد.
3 ـ توقف در خارج از کشور به منظور انجام ماموریت یا معالجه یا امثال آن بوده باشد.
تبصره ـ
اشخاص حقیقی یا حقوقی ایرانی مقیم ایران در صورتی که درآمدی از خارج کشور تحصیل نموده و مالیات آن را به دولت محل تحصیل درآمد پرداخته باشند و درآمد مذکور را دراظهارنامه یا ترازنامه و حساب سود و زیان خود حسب مورد طبق مقررات این قانون اعلام نمایند مالیات پرداختی آنها در خارج ازکشور و یا آن مقدار مالیاتی که به درآمد تحصیل شده در خارج کشور با تناسب به کل درآمد مشمول مالیات آنان تعلق می‌گیرد، هر کدام کمتر باشد از مالیات بر درآمد آنها قابل کسر خواهد بود.
قانون مالیات های مستقیم - ماده 272
ماده 272- سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است تا پایان دی‌ماه هر سال نسبت به اعلام آن گروه یاگروههایی از اشخاص حقیقی و حقوقی که علاوه بر شرکتهای موضوع بندهای (الف) و (د) ماده واحده « قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه‌ای حسابداران ذی‌صلاح به عنوان حسابدار رسمی» مصوب سال 1372 براساس نوع و یا حجم فعالیت آنها ملزم به ارائه صورتهای مالی حسابرسی شده توسط سازمان حسابرسی یا موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران همراه با اظهارنامه مالیاتی و یا حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از مهلت انقضای ارائه اظهارنامه می‌باشند را از طریق مقتضی (درج در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران و یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار و یا سامانه الکترونیکی مربوط) به اطلاع این گروه از اشخاص برساند. علاوه بر آن سازمان یادشده می‌تواند اشخاص حقیقی و حقوقی معینی را به صورت موردی مشمول حکم این ماده نماید، که در این‌صورت موضوع شمول اشخاص یادشده باید با ابلاغ کتبی تا پایان دی‌ماه هر سال به آگاهی آنها برسد. اشخاص حقیقی و حقوقی مزبور که سال مالی آنها بعد از اعلام سازمان یادشده آغاز می‌شود، مشمول حکم این ماده خواهند بود. در صورت ارائه نکردن گزارش حسابرسی مالی موضوع این ماده در مهلت مقرر، علاوه بر تعلق جریمه معادل بیست‌درصد (20%) مالیات متعلق، درآمد مشمول مالیات آنها طبق مقررات این قانون از طریق رسیدگی تعیین خواهد شد.
تبصره 1-
صورتهای مالی حسابرسی‌شده به شرح این ماده و مطالب مذکور در گزارش‌های حسابرسی و بازرسی قانونی مربوط که در چهارچوب مقررات این قانون تنظیم شده باشد، می‌تواند برای تشخیص درآمد مشمول مالیات اشخاص یادشده توسط ادارات مالیاتی مورد استفاده و استناد قرار گیرد.
تبصره2-
سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند حسابرسی صورتهای مالی و یا تنظیم گزارش مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی را به سازمان حسابرسی یا موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران واگذار کند، در این صورت، پرداخت حق‌الزحمه حسابرسی مالیاتی طبق مقررات مربوط، برعهده سازمان امور مالیاتی کشور است.(1)
1. به موجب بند 59 ماده واحده قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم، مصوب 31/4/ 1394، این متن و تبصره های آن جایگزین متن ماده (272) قانون و تبصره های آن شد.
"ماده 272- سازمان حسابرسی جمهوری اسلامی ایران و حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی که عهده‌دار انجام دادن وظایف حسابرسی و بازرسی قانونی یا حسابرسی اشخاص هستند در صورت درخواست اشخاص مذکور مکلفاند گزارش حسابرسی مالیاتی طبق نمونه‌ای که از طرف سازمان امور مالیاتی تهیه می‌شود، تنظیم کنند و جهت تسلیم به اداره امور مالیاتی مربوط در اختیار مودی قرار دهند.
گزارش‌اخیرالذکر باید شامل موارد زیر باشد:
الف - اظهارنظر نسبت به کفایت اسناد و مدارک حسابداری برای امر حسابرسی طبق مفاد این قانون و مقررات مربوط با رعایت اصول و ضوابط و استانداردهای حسابداری.
ب - تعیین درآمد مشمول مالیات براساس مفاد این قانون و مقررات مربوط.
ج - اظهارنظر نسبت به مالیات‌های تکلیفی که مودی به موجب قانون مکلف به کسر و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی بوده است.
د - سایر مواردی که در نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی مورد نظر سازمان امور مالیاتی کشور تعیین خواهد شد.
تبصره 1 -
اداره امور مالیاتی گزارش حسابرسی مالیاتی را بدون رسیدگی قبول و مطابق مقررات برگ تشخیص مالیات صادر می‌کند، قبول گزارش حسابرسی مالیاتی موکول به آن است که مودی گزارش حسابرسی مالی نسبت به صورتهای مالی که طبق استانداردهای حسابرسی توسط همان حسابدار رسمی یا موسسه حسابرسی تنظیم شده باشد را ضمیمه گزارش حسابرسی مالیاتی همراه با اظهارنامه مالیاتی یا حداکثر ظرف سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه، تسلیم اداره امور مالیاتی مربوط نموده باشد.
تبصره 2 -
سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند حسابرسی صورتهای مالی و تنظیم گزارش مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی را به حسابداران رسمی یا موسسات حسابرسی واگذار نماید. در این‌صورت، پرداخت حق‌الزحمه، طبق مقررات مربوط به‌عهده سازمان امور مالیاتی کشور می‌باشد."
منبع: inta.tax.gov.ir