صورت سود و زیان و اقلام آن؛ انواع سود در حسابداری

صورت سود و زیان یکی از صورت های مالی حسابداری است که عملکرد مالی شرکت ها را در طی یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد. در این مقاله می‌خواهیم به صورت مفصل تر در مورد این مفهوم، مراحل تهیه گزارش آن و همچنین در خصوص انواع سود در حسابداری صحبت کنیم. پس تا پایان با ما همراه باشید.

صورت سود و زیان یا صورت درآمد و هزینه چیست؟ 

در صورت سود و زیان؛ میزان درآمدها، هزینه‌ها، و همچنین سود و زیان انتهای دوره که حاصل تمامی فعالیت‌های عملیاتی و غیر عملیاتی شرکت است، گزارش می‌شود. به عبارت ساده تر می‌توان گفت، صورت سود و زیان که نام دیگر آن صورت درآمد و هزینه است، عملکرد مالی یک شرکت را نشان می‌دهد.

تنظیم صورتحساب سود و زیان بر مبنای حسابداری تعهدی است. بطور خلاصه یعنی درآمدها وقتی در صورت سود و زیان شناسایی می‌شوند که وجه نقد دریافت گردد. همچنین هزینه ها در گزارش وقتی نمایش داده می‌شوند که پرداخت شده باشند.

روش های ارایه یا گزارش صورت سود و زیان

صورت سود و زیان به دو روش تک مرحله‌ای و چند مرحله‌ای گزارش می‌شود.

1- روش یک مرحله ای

در این روش، ابتدا همه‌ی درآمدها و سپس در ادامه تمامی هزینه‌ها را در زیر آن‌ها می‌آوریم. در نهایت از تفاضل آن‌ها، سود یا زیان قبل از کسر مالیات به دست می‌آید.

2- روش چند مرحله ای

در گزارش سود و زیان چند مرحله ای، ابتدا درآمدهای عملیاتی و سپس هزینه‌های عملیاتی را در زیر آن‌ها می‌آوریم. سپس از تفاضل این دو سود یا زیان ناویژه به دست می‌آید.

در مرحله بعد درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی را می‌آوریم که نتیجه تفاضل این مرحله و مرحله قبل به سود و زیان قبل از کسر مالیات می‌رسیم.

(هزینه های عملیاتی هزینه هایی هستند که مستقیماً با تولید و تحویل کالا مرتبط هستند، در حالی که هزینه‌های غیرعملیاتی شامل کلیه هزینه هایی است که مستقیم بر فروش، تولید و فعالیت های اصلی نقش ندارند).

فرمول های سود و زیان در حسابداری

برای محاسبه سود و زیان  حسابداری ابتدا درآمدها را محاسبه و سپس هزینه ها را از آن کم می‌کنیم.

فرمول سود : هزینه‌های دوره مالی – درآمد دوره مالی = سود دوره مالی

در صورتیکه درآمدها نسبت به هزینه ها بیشتر باشد، شرکت به سود می‌رسد و در غیر این صورت، شرکت متحمل زیان می‌شود. یعنی داریم:

درآمدهای دوره مالی – هزینه دوره مالی = زیان دوره مالی

انواع سود حسابداری و فرمول آنها

انواع سود در صورت سود و زیان به 3 گروه تقسیم می‌شوند.

1- سود ناخالص (سود ناویژه)

از کسر میزان فروش کالا و محصولات از بهای تمام شده کالای فروش رفته، سود ناخالص به دست می‌آید.

سود ناخالص= بهای تمام شده کالا - میزان فروش کالا

سود ناخالص، میزان کارآمدی یک شرکت در استفاده از مواد، نیروی کار و تجهیزات آن را نشان می‌دهد.

2- سود عملیاتی (سود قبل از کسر مالیات)

این سود، بیانگر سودی است که شرکت از عملکرد اصلی خود کسب می‌کند و درآمدها و هزینه‌های جانبی در آن لحاظ نمی‌شوند.

از کسر سود ناخالص از هزینه های اداری عمومی فروش و هزینه استهلاک ساختمان و اثاثیه، سود عملیاتی به دست می‌آید.

سود عملیاتی= هزینه استهلاک – هزینه های اداری فروش – سود ناخالص

3- سود خالص یا سود ویژه

با کسر مالیات از درآمدهای غیرعملیاتی بعلاوه هزینه‌های غیر عملیاتی کسر از سود عملیاتی ، سود خالص به دست می‌آید.

سود خالص = (هزینه غیر عملیاتی- سود عملیاتی) + (مالیات - درآمدهای غیر عملیاتی)

مهم ترین بخش صورت سود و زیان، بخش سود و زیان ویژه است که نشان می‌دهد حاصل فعالیت یک شرکت سود آور بوده یا زیان ده.

اجزای صورت سود و زیان

صورت سود و زیان از اقلام مختلفی تشکیل می‌شود که عبارتند از:

•      میزان فروش یا درآمد

به میزان فروش محصولات و خدمات شرکت، درآمد گوییم. درآمد حاصل از فروش در ابتدای صورت سود و زیان می‌آید.

•     هزینه های فروش

هزینه‌های فروش بیانگر هزینه کالاهای به فروش رفته و یا خدمات ارایه‌شده در طول دوره حسابداری است. به عبارتی در این قسمت، بهای تمام شده کالای فروش رفته گزارش می شود. انواع هزینه‌های مستقیم نظیر حقوق و دستمزد کارگران، هزینه خط تولید، هزینه خرید مواد اولیه و... در این بخش محاسبه می‌شود.

•       سایر درآمدها

سایر درآمدها یعنی درآمدهایی که از محل فعالیت اصلی شرکت به دست نمی‌آید. درآمدهایی مانند سود سپرده‌ بانکی، سود حاصل از فروش ارزهای خارجی و سایر موارد این‌چنینی، به عنوان سایر درآمدها در صورت سود و زیان ثبت می‌شوند.

•      هزینه های توزیع و فروش

هزینه‌های محتمل شده برای ارایه کالا از محل شرکت به دست مشتریان، هزینه توزیع و فروش نام دارد. هزینه های بازاریابی، تبلیغات، انبارداری و هزینه نقل و انتقال کالا از جمله هزینه های مربوط به توزیع و فروش هستند.

•      هزینه های اداری

هزینه هایی که به طور مستقیم در تولید و ارایه خدمات نقش ندارند و در واقع هزینه‌های غیر مستقیم مرتبط با اداره کسب و کار هستند، هزینه های اداری هستند. مانند حقوق و دستمزد پرسنل غیر تولیدی، قبوض تلفن، پست، رفت و آمد، پیک، هزینه پذیرایی، لوازم التحریر، استهلاک ساختمان اداری و...

•       سایر هزینه ها

هزینه‌های مرتبط با تحقیق و توسعه، توسعه فناوری، غرامت مبتنی بر سهام و هزینه‌هایی که ممکن است مخصوص یک شرکت یا صنعت باشد، در گروه سایر هزینه ها قرار می‌گیرند. در واقع شامل هزینه هایی است که در دسته هزینه ها به آن ها اشاره نمی‌شود.

•      هزینه های مالی

این بخش معمولا از بهره وام‌های دریافتی و بهره اوراق قرضه، جرایم مالیاتی و هزینه مشاوره های مالی تشکیل می‌شود. در واقع اگر برای تامین مالی از تسهیلات استفاده یا جهت تولید محصولات از بانک استقراض کنید، باید میزان سود تضمین شده، میزان بهره و… را در این بخش وارد نمایید.

•  مالیات بر درآمد

هزینه مالیات بر درآمد، در طول دوره از سه عنصر زیر تشکیل می‌شود:

·         مالیات برآوردی دوره فعلی

·         مالیات دوره قبل

·         هزینه مالیات معوق

•       هزینه استهلاک در صورت سود و زیان

این هزینه بیانگر هزینه های غیر نقدی است که توسط حسابداران شناسایی می‌شود. در حقیقت هزینه‌ای است که برای تعمیر قطعات، ماشین آلات و تجهیزات فرسوده باید بپردازید. با کسر هزینه استهلاک از سود خالص، می‌توان مالیات پرداختی را کاهش داد.

سود و زیان تلفیقی

در حالت کلی وقتی که اطلاعات مالی یا صورت سود و زیان مربوط به یک شرکت مادر و کلیه زیرمجموعه های آن به صورت هم زمان در یک صورت مالی منعکس می‌شوند، صورت مالی تلفیقی یا به عبارتی صورت سود و زیان تلفیقی داریم. این صورت تلفیقی فقط در زمانیکه شرکت مادر و زیرمجموعه های آن شخصیت حقوقی مستقلی دارند، قابل ارایه و گزارش است. در بین استانداردهای حسابداری، IFRS10 مهم ترین استاندارد حسابداری است که به بررسی موضوع سود و زیان تلفیقی می‌پردازد.

صورت سود و زیان جامع 

یکی از صورت های مالی مهم، صورت سود و زیان جامع است که کلیه درآمدها و هزینه‌های شناسایی‌شده را به تفکیک عناصر تشکیل‌دهنده آن‌ها نمایش می‌دهد. به بیان دیگر، سود و زیان جامع شامل درآمد خالص و درآمدهای تحقق‌نیافته است. درآمدهای تحقق‌نیافته می‌تواند سود یا زیان تحقق‌نیافته مثلا سود یا زیان معاملات ارز خارجی و... باشد.

هدف استفاده از صورت حساب سود و زیان

یکی از اهداف مهم، ارائه یا گزارش کلیه درآمدها و هزینه‌های شناسایی‌شده در یک بازه مالی است.

صورت سود و زیان، عملکرد یک شرکت در طول دوره حسابداری را اندازه گیری می‌کند. از دیگر اهداف استفاده از گزارش سود و زیان موارد زیر را می‌توان نام برد:

•    مقایسه میزان سود دهی یک واحد تجاری با دیگر سازمان‌ها و واحدهای مشابه
•     افزایش یا کاهش در سود خالص (سود ویژه)، سود ناخالص و سود عملیاتی
•   تغییر در درآمد فروش محصولات در دوره در مقایسه با رشد صنعت
•     و....

اهمیت موجودی کالا در صورت سود و زیان

در شرکتهای بازرگانی قسمت مهم دارایی های آن را موجودی کالا تشکیل می‌دهد. با توجه به اینکه این موجودی ها در ترازنامه به‌عنوان دارایی و همچنین در صورت سود و زیان به‌ عنوان بهای تمام‌شده کالای فروش رفته محاسبه می‌شوند، لذا در صورتحساب سود و زیان، موجودی کالا از اهمیت بالایی برخوردار است.

سوالات متداول

تفاوت ترازنامه با صورت سود و زیان چیست؟

ترازنامه؛ دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه را گزارش می‌دهد، به عبارت دیگر ترازنامه بیانگر وضعیت مالی یک شرکت برای یک نقطه خاص در زمان است در حالی که صورتحساب سود و زیان خلاصه‌ای از درآمدها، هزینه‌ها و مخارج شرکت را در طی یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد.

سخن آخر

در این مقاله به بررسی مفهوم صورت سود و زیان، روش های ارائه و فرمولهای مرتبط با آن پرداختیم. گفتیم انواع سود در حسابداری به سه دسته تقسیم می‌شود. اجزای مختلف گزارش سود و زیان بیان شد. در پایان امیدواریم مطالعه این مقاله برای شما مفید باشد و ما را از نظرات خود بهره مند سازید.