سیستم حسابداری دوبل یا دو طرفه؛ مزایا، معایب و ویژگی ها
حسابداری دوبل یا سیستم حسابداری دو طرفه، روشی از حسابداری است که درآن هر تراکنش مالی در دو حساب مختلف ثبت می‌شود. یکبار به عنوان ورودی بدهکار و سپس به عنوان یک ورودی اعتباری. در واقع هر بار که پولی وارد یا خارج می‌شود، باید در دو محل مختلف ثبت گردد تا توازن مالی حفظ شود. تا پایان با ما همراه باشید تا در این سری از مقالات مالی و حسابداری حصین حاسب به طور مفصل تر به سیستم حسابداری دوبل و ویژگی های آن بپردازیم.
تاریخچه سیستم حسابداری دوبل
حسابداری دوبل (دو طرفه) را سالیان زیادی استفاده می‌کردند. ریاضیدان ایتالیایی لوکا پاچیول، که وی را به عنوان پدر علم حسابداری نیز می‌شناسند سامانه حسابداری دو طرفه را بنا نهاد و به افراد حسابدار توصیه می‌کرد که قبل از برابری ستون بدهکار و بستانکار شب به خواب نروید!
اصول اولیه حسابداری به دوران تمدن باستان بر می‌گردد. ثبت معاملات تجاری به‌صورت ابتدایی وجود داشت. اما معمولاً ثبت های یک‌طرفه بودند و توازن بین بدهی‌ها و بستانکارها در آن‌ها رعایت نمی‌شد.
تاریخچه / قرون وسطی
با گسترش تجارت در قرون وسطی، نیاز به سیستم‌های دقیق‌تر برای ثبت معاملات مالی احساس شد. در این زمان، حسابداران از روش‌های پیچیده‌تری شروع به استفاده کردند.
پیدایش سیستم حسابداری دوبل
در سال 1494، ریاضیدان و حسابدار ایتالیایی لوکا پاچیولی (Luca Pacioli) کتابی به نام
"Summa de Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita" منتشر کرد. در این کتاب، وی برای اولین بار به‌طور جامع سیستم حسابداری دوبل را معرفی کرد.
گسترش در اروپا
پس از انتشار کارهای پاچیولی، سیستم حسابداری دوبل در اروپا گسترش و به عنوان استانداردی برای ثبت معاملات تجاری پذیرفته شد. این سیستم به ویژه در کشورهایی مانند هلند و انگلیس مورد استفاده قرار گرفت.
با رشد شرکتها، نیاز به سیستم های اطلاعاتی حسابداری پیچیده‌تر افزایش یافت. روش‌های جدیدی برای گزارش‌دهی‌های مالی و تحلیل داده‌ها گسترش یافتند.
در قرن 20 ظهور تکنولوژی‌ها و نرم‌افزار حسابداری های جدید باعث تحول در نحوه ثبت و مدیریت اطلاعات مالی شد، اما اصول پایه‌ای سیستم دوبل همچنان حفظ شد.
تاریخچه حسابداری دوبل / امروزه
امروزه، سیستم حسابداری دوبل به عنوان یکی از بنیادی‌ترین اصول حسابداری در جهان شناخته می‌شود و در تمامی صنایع و کسب وکارها استفاده می‌کنند.
ویژگی های مهم حسابداری دوبل
موارد زیر جزء ویژگی های مهم حسابداری دوبل هستند:
1- گیرنده و ارائه دهنده ، هر دو طرف درگیر هستند. در واقع طرف دریافت کننده بدهکار و طرف دیگر بستانکار می‌شود.
2- مبلغ بدهکار با مبلغ اعتبار باید برابر باشد.
3- برای ثبت هر تراکنش مالی دو جنبه وجود دارد، جنبه بدهکاری و جنبه اعتباری.
4- سیستم حسابداری دو طرفه، یک معامله را جدا از صاحبانش ثبت می‌کند.
مزایای سیستم حسابداری دوبل
از مهم ترین مزایای حسابداری دو طرفه یا دوبل موارد زیر را می‌توان نام برد:
- کاهش اشتباهات و خطاها در سیستم مالی؛
- مدیریت بهتر جریان نقدی؛
- سازماندهی حساب های درآمد، هزینه و بدهی سال جاری با سال گذشته و تعیین برنامه مالی سال آتی؛
- با توجه به اینکه هر دو جنبه از یک معامله را ثبت می‌کند، یک سیستم کامل از حسابداری است؛
- افزایش اطمینان از صحت اطلاعات وارد شده در حسابداری دو طرفه؛
- ارائه گزارشگیری مالی ساده به مشاغل؛
- شناسایی بهتر الگوهای کلاهبرداری و تقلب در سیستم حسابداری دوطرفه؛
- فراهم سازی مالیات پایان سال با این نوع از حسابداری آسان تر می‌شود.
معایب حسابداری دو طرفه چیست؟
هر شکلی از حسابداری علاوه بر مزیت ها، معایبی نیز به همراه دارد. از جمله معایب حسابداری دو طرفه به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
1- برای مشاغل کوچک این شکل از حسابداری توجیه اقتصادی ندارد. به عبارتی مشاغل کوچک با تراکنش های کم نیازی به سیستم حسابداری دو طرفه ندارند.
2- هزینه بالای سیستم حسابداری دوبل؛ هزینه هایی مانند استخدام پرسنل ماهر و حسابدار رسمی.
3- برای برخی صاحبان کسب و کارها سیستم حسابداری دو طرفه یک فرآیند گیج کننده و پیچیده است.
کاربردهای حسابداری دو طرفه
از مهم ترین امکاناتی که حسابداری دوبل در اختیار شرکتها قرار می‌دهد، موارد زیر را می‌توان نام برد:
1- ارائه یک تصویر مالی کامل از کسب و کارتان؛
2- کمک به شرکتها برای اخذ تصمیمات مالی بهتر؛
اطلاعات دقیقی که سیستم دو طرفه در مورد وضعیت مالی شرکت ارائه می‌دهد، منجر به تصمیم گیری بهتر در خصوص میزان بدهی ها، محل تخصیص منابع، سرمایه گذاری و... می‌شود.
3- کاهش خطاهای حسابداری؛
در حسابداری دو طرفه هنگام ثبت ترازنامه، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام باید با دارایی برابر باشد. در غیر این صورت میفهمید که محاسبات شما اشتباه است.
قوانین پیاده سازی سیستم حسابداری دوبل
حسابداری دوبل به استفاده از معادله اساسی حسابداری زیر متکی است:
بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام = دارایی ها
حسابداران از مفهوم بدهی و اعتبار برای ثبت تراکنش ها در ترازنامه استفاده می‌کنند. در واقع یک ورودی بدهکار در یک حساب باید با یک ورودی اعتباری در حساب دیگر برابر باشد تا این معادله متعادل بماند.
در هنگام استفاده از سیستم حسابداری دو طرفه قوانین زیر را به خاطر بسپارید:
1- بدهی ها در ستون بدهی و اعتبارات در ستون دارایی قرار می‌گیرند.
2- موقع ثبت معاملات در دفتر کل، ورودی‌های بدهکار در سمت چپ و ورودی‌های اعتباری در سمت راست باید ثبت شوند.
3- دارایی‌ها و بدهی‌ها باید در پایان با هم جمع شوند.
در دوره کارورزی حسابداری حصین حاسب به طور مفصل تر در خصوص نحوه کار با سیستم های حسابداری دو طرفه صحبت می‌شود و کارآموزان به صورت عملی مباحث را فرا می‌گیرند.
سوالات متداول
1- حسابداری دوبل یا حسابداری دو طرفه چیست؟
یک سیستم حسابداری است که هر تراکنش مالی (ورودی و خروجی) حداقل در دو حساب مختلف ثبت می‌شود. این امر منجر به یک ورودی بدهکار در یک یا چند حساب و یک ورودی اعتباری متناظر در یک یا چند حساب می شود.
2- هدف اصلی سیستم حسابداری دوبل چیست؟
هدف اصلی حسابداری دو طرفه این است که اطمینان حاصل کند حساب‌های شرکت متعادل می‌مانند. همچنین این نوع از حسابداری، رسیدگی به امور مالی و ارائه گزارش ترازنامه را برای افراد حسابدار راحت‌تر می‌کند.
3- حسابداری دو طرفه و حسابداری یک طرفه چه تفاوتی دارند؟
در حسابداری یک طرفه یا تک ورودی کلیه تراکنش های کسب و کار اعم از هزینه ها، درآمدها، حقوق و دستمزد و... را در یک دفتر می‌نویسید. با وجود اینکه این روش آسان و سریع است، مزایای زیادی ارائه نمی‌دهد.
سیستم حسابداری دو طرفه اطلاعات لازم برای ایجاد تمامی صورت های مالی اساسی نظیر صورت سود و زیان، ترازنامه، صورت جریان وجوه نقد را در اختیار حسابدار قرار می‌دهد.
حسابداری یک طرفه با توجه به اینکه دارایی و بدهی ها را بررسی نمی‌کند، امکان اشتباه زیاد در آن هست و اطلاعات کافی در مورد وضعیت کسب و کار به شما نمی‌دهد.
حسابداری دو طرفه خطر اشتباهات در محاسبات حسابداری را کاهش و همچنین شفافیت مالی کسب و کار شما افزایش می‌یابد.
سخن آخر
سیستم حسابداری دوبل یا حسابداری دو طرفه یکی از مهم ترین روش‌های حسابداری است که به سازمان ها کمک می‌کند تا وضعیت مالی خود را به طور موثری مدیریت کنند. سیستم دو طرفه برای هر سازمانی که بیش از یک کارمند دارد یا دارای چندین حساب است، ضروری است.
این سیستم نه تنها ابزاری برای ثبت دقیق تراکنش‌ها است، بلکه پایه‌گذار بسیاری از اصول مالی و حسابداری مدرن نیز محسوب می‌شود. حسابداری دو طرفه در طی زمان تکامل یافت و همچنان در دنیای امروز کاربرد فراوانی دارد.