تعطیل کاری و نحوه محاسبه آن
یکی از مهم‌ترین مسایل در بحث محاسبات حقوق و دستمزد، بحث کار در تعطیلات یا به عبارتی تعطیل کاری هست که بسیاری از افراد ممکن است تفاوت های آن را با جمعه کاری، اضافه کاری و ... ندانند. در این مقاله قصد داریم در ابتدا تعطیل‌کاری و نحوه محاسبه آن را شرح دهیم، سپس در مورد تفاوت آن با دیگر آیتم های مشابه توضیح خواهیم داد.
منظور از تعطیل کاری چیست؟
تعطیل‌کاری را به این صورت می‌توان تعریف کرد:
در روزهای تعطیل رسمی، کارگر باید بدون نیاز به حضور در کار دستمزد، بیمه و مزایا دریافت کند و اگر در روز تعطیل رسمی کار کند و به جای آن روز دیگری تعطیل نباشد ساعات کاری که اضافه بر ساعات کاری تعیین شده است، به عنوان اضافه کاری برای او محاسبه می‌شود.
ماده 62 و 63 قانون کار
ماده 62 و 63 قانون کار به موضوع تعطیل‌کاری می‌پردازند. 
مطابق با ماده 62 روزهای جمعه به عنوان تعطیل هفتگی کارگران محسوب می‌شود. یعنی در این روز حقوق و دستمزد، بیمه و مزایا برای کارگر باید بدون نیاز به حضور او در سرکار محاسبه و به‌صورت کامل از سمت کارفرما پرداخت شود.
بر اساس ماده 63 روزهای تعطیل رسمی که در تقویم کشور نیز وجود دارد، بعلاوه روز 11 اردیبهشت که روز کارگر است تعطیل می‌باشد و باید این روز برای کارگران با مزد محاسبه و پرداخت شود.
ضریب تعطیل کاری چیست؟
بابت تعطیل‌کاری، مزدی بیشتر از روزهای عادی به کارگر پرداخت می‌شود. در واقع یک ضریب خاص از حقوق را به مبلغ مزد اضافه می‌کنند که به آن ضریب تعطیل‌کاری گویند. این ضریب را به خاطر این در نظر گرفتند که کارگر برای کمک به کسب و کاری که در آن شاغل است از روز تعطیل رسمی خود چشم پوشی کرده است. مزدی که به کارگران بابت کار در روزهای تعطیل پرداخت می‌شود، 40% بیشتر از مزد روزهای عادی است. به عنوان مثال اگر مزد کارگر به‌ازای هر روز 100 هزار تومان است، در صورتیکه در روز جمعه کار کند باید 140 هزار تومان از طرف کارفرما به او پرداخت شود.
نکته
طبق تبصره 2 ماده 62 قانون کار نرخ 40 % برای تمام کارگاه ها نیست.
تبصره 2 – اگر روزهای کار در هفته برای یک کارگاه کمتر از شش روز باشد، مزد روز تعطیل هفتگی کارگر معادل یک ششم مجموع مزد یا حقوق دریافتی کارگر در روزهای کار در هفته خواهد بود.
تبصره 3 – کارگاه‌هایی که با انجام 5 روز کار در هفته و 44 ساعت کار قانونی کارگرانشان از دو روز تعطیل استفاده می‌کنند، مزد هر یک از دو روز تعطیل هفتگی برابر با مزد روزانه کارگران است. و اگر کارگری در این دو روز کار کند باید با ضریب 40% به او حقوق پرداخت شود.
تعطیل‌کاری روز جمعه
بر اساس قانون کار روز جمعه را به عنوان تعطیل هفتگی در نظر گرفتند و اگر کارگری بنا به دلایلی مجبور به انجام کار در روز جمعه باشد، برای او فوق العاده جمعه کاری محاسبه می‌شود که این جمعه کاری برابر با 40٪ ساعات کاری عادی به حساب می آید. علاوه بر این یک روز دیگر از هفته را باید به‌عنوان روز تعطیل مستمر در نظر بگیرند. چون طبق قانون کار ایران هر کارگر حق دارد که حداقل یک روز در هفته تعطیل باشد.
نحوه محاسبه جمعه کاری
با توجه به این که روز جمعه تنها روز تعطیلی هفتگی کارگران است، برای اشتغال به کار در این روز قوانینی داریم؛ بر این اساس نرخ محاسبه دستمزد در روز جمعه یا به عبارتی جمعه کاری دو حالت دارد:
الف-جمعه کاری با تعطیل شدن در روز دیگر
ب-جمعه کاری بدون تعطیلی در روز دیگر
الف-نحوه محاسبه دستمزد جمعه کاری با تعطیلی در روز دیگر
بر اساس تبصره 1 ماده 62 قانون کار، تعطیلی یک روز معین در هفته برای کارگران اجباری است. به این ترتیب، اگر شخص به جای روز جمعه روز دیگری در هفته تعطیل باشد، دستمزد او برای کار در روز جمعه، در مقابل عدم استفاده از تعطیلی روز جمعه، 40% اضافه بر مزد روزهای عادی خواهد بود.
نرخ هر ساعت جمعه کاری با تعطیلی در روز دیگر= دستمزد هر ساعت کار عادی * 1.4
ب-روش محاسبه جمعه کاری بدون تعطیلی در روز دیگر
اگر کارگر در روز جمعه کار انجام دهد و هیچ روز دیگری را به‌عنوان تعطیلی در هفته نداشته باشد، علاوه بر 40 درصد فوق‌العاده جمعه، باید 40 درصد حق اضافه کاری نیز به او پرداخت شود. در این صورت مبلغ پرداختی به کارگر به‌ازای هر ساعت کار اضافه‌تر در جمعه، مبلغ پایه دستمزد یک ساعت کار به اضافه 80 درصد است.
نحوه محاسبه تعطیل کاری با فرمول
روش محاسبه تعطیل‌کاری با محاسبه اضافه کاری یکسان است.
دستمزد هر ساعت کار در روز تعطیل، 40% اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی محاسبه می‌شود:
فرمول تعطیل‌کاری برای هر ساعت کار = دستمزد هر ساعت کار عادی * 1.4
بنابراین
تعطیل‌کاری 1401
266,105 = 1.4 * (7.33 ÷ 1,393,250)
تعطیل‌کاری 1402
337،953= 1.4 * (7.33 ÷ 1,769,428)
تفاوت تعطیل‌کاری، جمعه کاری و اضافه کاری
* تعطیل کاری همانطور که گفتیم مربوط به تمام تعطیلات رسمی (بعلاوه 11 اردیبهشت روز کارگر) است که کارگر در آن روزها مجبور به حضور در محیط کار می‌باشد.
*جمعه کاری مربوط به زمانی است که کارفرما از کارگر می‌خواهد به‌جای روز جمعه، یک روز دیگر در هفته را تعطیل باشد و جمعه سرکار بیاید. در این صورت بابت این جمعه کاری برابر با 40% مزد کارگر باید به وی پرداخت شود.
* در مورد اضافه کاری اگر کارگری بیشتر از ساعت تعیین شده برای یک هفته (44 ساعت)، کار کند باید بابت هر ساعت اضافه‌کاری، 40% مزد بیشتر دریافت کند.
فرمول اضافه کاری
دستمزد ماهیانه اضافه‌کاری =
تعداد ساعات اضافه‌کاری در ماه * 140% * (7.33 / دستمزد روزانه)
تعطیل‌کاری روز 11 اردیبهشت
بر اساس ماده 62 و 63 قانون کار، تعطیلات رسمی کارگران عبارت است از:
- جمعه؛
- تعطیلات رسمی که در تقویم کشور نیز ذکر می‌شود؛
- روز جهانی کارگر (11 اردیبهشت).
بنابراین اشتغال به کار کارگران در روز کارگر، تعطیل‌کاری محسوب می‌شود و فرقی ندارد که کارفرما او را در روز دیگر تعطیل نماید یا خیر.
توجه: محاسبه اضافه کاری روز کارگر همانند نحوه محاسبه اضافه کاری روز تعطیل انجام می‌شود.
سوالات متداول
1- تعطیل‌کاری فقط شامل جمعه است یا شامل هر روز تعطیلی در سال نیز می‌شود؟
تمام روزهای جمعه و همچنین روزهای تعطیل مناسبتی (که در تقویم کشور نیز نوشته می‌شود) به‌عنوان تعطیلات رسمی در نظر گرفته می‌شوند. بعلاوه روز 11 اردیبهشت (روز کارگر) که به‌عنوان یکی از تعطیلات رسمی برای کارگران است. در تمام این روزها کارگر باید تعطیل باشد و همان طور که در متن مقاله ذکر شد طبق قانون باید حقوق و مزایا به فرد کارگر پرداخت شود.
2- اگر فرد مجبور به کار در روز تعطیل رسمی باشد و روز دیگری تعطیل نباشد مزد او چطور محاسبه می‌شود؟
در این صورت باید محاسبات حقوق او بر پایه ضریبی که برای تعطیل‌کاری در نظر گرفته می‌شود، انجام شود.
3-ضریب تعطیل‌کاری چند درصد است؟
مزدی که به کارگر بابت تعطیل‌کاری یا به عبارتی کار در روزهای تعطیل پرداخت می‌شود، 40% بیشتر از مزد روزهای عادی است.
4- آیا کارگر می تواند بابت کار در روز تعطیل اعتراض کند؟
در حالت کلی کارفرما نمی‌تواند کارگر را مجبور کند که تمام روزهای هفته را کار کند. در واقع مطابق با قانون کار ایران هر کارگر حق دارد که حداقل یک روز در هفته تعطیل باشد و هرگونه اجبار کارفرما که بر خلاف گفته‌ی قانون باشد غیرقانونی است و کارگر می‌تواند اعتراض داشته باشد. البته برخی از مشاغل به دلیل شرایط خاص آن شغل مانند کارگری که در رستوران یا باغ های مربوط به مجالس عروسی و غیره کار می کنند، مجبور هستند در روز جمعه کار کنند که همانطور که در مقاله گفتیم برای این موارد یک روز دیگر از هفته را به‌عنوان روز تعطیل باید در نظر بگیرند.
5- اگر کارگری در یک روز بیش از 8 ساعت کار می‌کند حتما باید اضافه‌کار دریافت کند؟
در مورد اضافه کاری باید به تعداد ساعات کار در هفته توجه کنید. به عبارت دیگر در واقع باید تعداد ساعات کار آن کارگر در ماه بررسی شود و لزوماً به این معنی نیست که اگر در یک روز بیش از هشت ساعت کار کرد، باید اضافه‌کار پرداخت شود. چون اضافه کار نیز مانند سایر آیتم های مربوط به حقوق و مزایا در پایان ماه پرداخت می‌شود.
6- در صورت کار در روز جمعه مزد آن چگونه محاسبه می‌شود؟
با توجه به آن که جمعه تعطیل رسمی هفتگی برای همه است ولی در صورتی که بنا به دلایلی در این روز کارگر کار کند برای هر ساعت کاری حقوقی برابر با 40٪ ساعات کاری عادی در نظر گرفته شده است.
برای اطلاعات بیشتر به متن مقاله قسمت نحوه محاسبه جمعه کاری رجوع کنید.
7-اگر کارگری در روز جمعه و همچنین یک روز تعطیل رسمی وسط هفته را کار کند مزد او چطور محاسبه می‌شود؟
در این صورت باتوجه به آن که این کارگر هیچ روز تعطیلی دیگری ندارد در این حالت برای روز جمعه او، هم جمعه کاری و هم اضافه کاری محاسبه می‌شود و 180٪ مزد این روز او خواهد بود.
برای روز تعطیل رسمی وسط هفته فقط اضافه کاری به وی تعلق می‌گیرد که برابر با 140٪ است.
سخن آخر
با توجه به اهمیت مباحث حقوق و دستمزد، آشنایی با تعطیل کاری و نحوه محاسبه آن برای هر فردی نیاز است. در این مقاله سعی کردیم به طور مفصل در مورد تعطیل‌کاری صحبت کنیم و در مورد تفاوت آن با اضافه کاری و جمعه کاری مواردی را ذکر کردیم. در پایان پیشنهاد می کنیم برای آشنایی با دیگر آیتم های حقوق و دستمزد، مقاله های حق اولاد و حق سنوات را نیز مطالعه بفرمایید.
بیشتر بخوانید:
حق اولاد
انواع مرخصی