نحوه محاسبه اضافه کاری به صورت دقیق
یکی از مباحث مهم در محاسبه حقوق و دستمزد، بحث اضافه کاری است و از مهم ترین چالش های بین کارفرما و کارگر است. در قانون کار شرایط خاصی را برای این مبحث در نظر گرفتند. بنابراین اگر شاغل هستید و می خواهید اطلاعات مفیدی را در مورد این موضوع و قوانین آن کسب کنید در این مقاله همراه ما باشید.
اضافه کاری چیست؟
اگر بخواهیم یک تعریف تخصصی داشته باشیم، می توان گفت: میزان کاری که از سوی کارفرما به کارمند در خارج از ساعات کار قانونی محول می‌شود به عنوان اضافه‌کار گوییم.
به عبارت دیگر اگر میزان کارکرد یک فرد در طول روز یا ماه بیشتر از کارکرد موظف او باشد، حقوق اضافه کاری به وی تعلق می‌گیرد.
طبق قانون کار، کارگر موظف است در هر شبانه روز به میزان 8 ساعت و در هر هفته 44 ساعت به کارهای تعیین شده توسط کارفرما بپردازد، حال اگر این میزان ساعت از ساعت قانونی وزارت کار بیشتر شود، مشمول دریافت اضافه‌کاری می‌شوند.
اضافه‌کار جزء مواردی است که در آیتم های مربوط به حقوق و دستمزد منظور می‌شود.
قانون کار و اضافه کاری
طبق ماده 59 قانون کار، میزان کار اضافه نباید بیش از 4 ساعت در روز شود. (مگر با توافق طرفین کارگر و کارفرما و در شرایط استثنا). و بابت آن کار، 40% بیشتر از مزد هر ساعت کار عادی به کارمند تعلق می‌گیرد.
ارجاع اضافه‌کاری به چه گروهی ممنوع است!!
توجه کنید کارگرانی که به انجام کارهای شبانه اشتغال دارند، افراد کارگری که سن آنها بین 15 تا 18 سال است، همچنین افرادی که به کارهای سخت و زیان آور مشغول هستند، ارجاع کاراضافه به آنها ممنوع است. در واقع اگر در حین این کار، حادثه‌ای برای این سه گروه به وجود بیاید، کارفرما موظف است طبق قانون کلیه خسارات ایجاد شده را بپردازد.
لازم به ذکر است که ساعات کار قانونی مشاغل سخت و زیان آور 6 ساعت در شبانه روز و 36 ساعت در هر هفته است و طبق ماده 61 قانون کار همانطور که در پاراگراف قبل ذکر شد، ارجاع کار اضافی به آنها نیز ممنوع است.
انواع اضافه کاری
برخی موارد اضافه‌کاری به شرح زیر است:
- اضافه کار عادی
کارکرد بیش از ساعت کار موظف روزانه در صورتی که خارج از روز تعطیل رسمی و جمعه باشد، جزء این لیست است.
- شبانه
کارکرد فرد کارگر در ساعات بین 22 تا 6 صبح، اضافه کار شبانه است.
- اضافه‌کاری تعطیل کاری
کار در روزهایی که در تقویم ایران تعطیل رسمی هستند.
- اضافه‌کاری جمعه
اضافه کاری روزهای جمعه که جزء تعطیل هفتگی است.
محاسبه اضافه کاری کارگران در سال 1403
اضافه کاری کارگران در سال 1403 ، به این صورت محاسبه می‌شود که به ازای هر ساعت کار اضافه ، مبلغ دستمزد ساعتی (یعنی 32،588 تومان) را در 1.4 ضرب و آن را طبق جدول دستمزد ، به کارگر پرداخت می‌کنیم. به عبارتی داریم:
قیمت اضافه کار کارگر به ازای هر ساعت کار اضافه : 45،623 = 1.4 * 32،588
یا مثلا در سال 1402 با توجه به اینکه مبلغ دستمزد ساعتی 24،139 تومان است داریم:
قیمت اضافه کار کارگر به ازای هر ساعت کار اضافه : 33،795 = 1.4 * 24،139
اما این عدد 1.4 از کجا می‌آید؟
ضریب اضافه‌کاری طبق قانون کار برابر با 1.4 است. یعنی فرد برای هر ساعت کار اضافه، 40 درصد بیشتر از دستمزد یک ساعت کار عادی دریافت می کند.
در ادامه با توجه به مبنای تعداد ساعات کار موظفی، در جدولی فرمول های محاسباتی را آوردیم.
جدول
| ردیف | عنوان | فرمول اضافه کاری |
| 1 | فرمول اضافه‌کاری بر مبنای 220 ساعت کار | کارکرد اضافه کاری × 1.4 × 220 ÷ حق مسکن + حق بن + حقوق پایه |
| 2 | بر مبنای 192 ساعت کار | کارکرد اضافه کار × 1.4 × 192 ÷ حق مسکن+ حق بن + حقوق پایه |
| 3 | مبنای 198 ساعت کار | کارکرد اضافه‌کار × 1.4 × 198 ÷ حق مسکن + حق بن + حقوق پایه |
محاسبه مبلغ یک ساعت اضافه کار
در واقع برای محاسبه اضافه کاری بر حسب ساعت، ابتدا طبق جدول، حقوق پایه و مزایایی که مبنای محاسبه هستند را با هم جمع می‌کنیم، سپس عدد حاصل بر تعداد ساعات کار موظفی ماهانه فرد (220، 192 یا 198) تقسیم می‌شود ، حاصل این تقسیم در عدد 1.4 ضرب می‌شود و در نهایت عدد بدست آمده در تعداد ساعات اضافه‌کار فرد (کارکرد اضافه‌کار) ضرب شده و به این صورت، مبلغ نهایی اضافه کار ساعتی بدست می آید.
مثال
با فرض اینکه در سال 1402 مقادیر آیتم‌های حقوق پایه، حق مسکن و حق بن به شرح زیر است:
- حقوق پایه 53,082,840 تومان؛
- حق مسکن 9,000,000 تومان؛
- و حق بن برابر با 11,000,000 تومان.
حال اگر کارگری در سال 1402 یک ساعت اضافه کار دارد و ساعات کار موظفی او در هر ماه نیز 220 ساعت باشد، مبلغ اضافه‌کار این فرد را به دست آورید.
پاسخ:
کارکرد اضافه کار * 1.4 * (220/ حق مسکن + حق بن+ حقوق پایه)
1 * 1.4 * (220/ 9،000،000 + 11،000،000+ 53،082،840)
1 * 1.4 * (220/ 73،082،840)
46،507 = 1.4 * 332،194،727
بنابراین بابت یک ساعت اضافه، 46,507 تومان به وی تعلق می‌گیرد.
سوالات متداول
1- اضافه‌کاری مشمول بیمه است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت: بله، اضافه‌کارجزء مواردی است که مشمول بیمه می‌شود و باید در لیست بیمه حقوق پرسنل رد کنیم.
2- تفاوت اضافه کاری و تعطیل کاری چیست؟
همانطور که در متن مقاله اشاره شد، اضافه‌کار به تعداد ساعت کار بیشتر از ساعات کار موظفی گویند که اگر فردی بیش از این ساعات به کار مشغول باشد، 40% بیشتر از دستمزد عادی خود به ازای هر ساعت کار به وی تعلق می‌گیرد. تعطیل کاری به این معناست که کارمند یا کارگری در روزهای تعطیل به کار مشغول است. البته در صورت کار در روز جمعه نیز، 80% دستمزد بیشتر از دستمزد عادی باید دریافت کند.
3- ضریب اضافه‌کار روز جمعه و روز تعطیل غیر جمعه چقدر است؟
این ضریب در روز تعطیل 140% (یا 1.4) و در روز جمعه 180% (1.8) است.
سخن آخر
در این مقاله به طور خلاصه در مورد مفاهیم اضافه‌کاری صحبت کردیم و همانطور که ذکر شد این مبحث دارای قوانین مشخصی است و در صورتی که کارفرما به یک پرسنل کار اضافه‌ای محول کند باید طبق قوانین وزارت کار اقدام شود. در پایان امیدواریم این مطلب برای شما مفید باشد. چنانچه سوالی در این زمینه دارید می‌توانید سوال خود را در قسمت نظرات مطرح نمایید.
در دوره کارورزی حسابداری ؛ سطح 2 یعنی حسابداری حقوق و دستمزد، بخش آیتم های مرتبط با حقوق و دستمزد نیز در مورد اضافه‌کاری، تعطیل کاری، مرخصی و سایر آیتم های لازم برای محاسبه حقوق به طور مفصل توضیح داده‌ایم.