آشنایی با انواع بازار مالی؛ 8 تا از مهمترین بازارهای مالی

بازارهایی که در آن معاملات اوراق بهادار انجام می‌شود به طور کلی بازار مالی گویند. یکی از بخش‌های مهم اقتصاد هر کشوری بازارهای مالی آن هستند. از جمله این بازارها؛ بازار سهام، بازار اوراق قرضه، فارکس، بازار تبادل ارزهای خارجی و بازار مشتقات هستند که در این مقاله به معرفی آنها می‌پردازیم.

اخیرا نیز شاهد شکل گیری و توسعه فعالیت‌های بازارهای جدید مالی نظیر بازار رمز ارز و ارزهای دیجیتالی هستیم. حال قبل از اینکه با انواع بازارهای مالی و ویژگی های آن‌ها آشنا شوید، بهتر است در خصوص اهمیت این بازارها بیشتر بدانید.

بازار مالی

بازار مالی محلی است که خریدارها و فروشندگان گرد هم می‌آیند و به معامله دارایی‌های مختلف می‌پردازند. در ابتدا، معاملات و خرید و فروش‌ها توسط فعالان بازار به صورت حضوری انجام می‌شد، اما امروزه بیشتر معاملات مالی به صورت الکترونیکی انجام می شوند.

به عبارت دیگر  بازارهای مالی یک فضای فیزیکی یا پلتفرم مجازی (از طریق اینترنت) است که در آن امکان خرید و فروش کالا یا سایر دارایی‌های ارزشمند فراهم می‌شود. ماهیتِ کالایی که بین خریدار و فروشنده‌ جابه‌جا یا مبادله می‌شود ، نوع بازار مالی را مشخص می‌کند.

اهمیت وجود بازار مالی

بازارهای مالی با تخصیص منابع و ایجاد نقدینگی برای کسب و کارها نقش مهمی را در تسهیل عملکرد اقتصاد سرمایه داری ایفا می‌کنند. این بازارها این امکان را فراهم می‌کنند تا پول از سمت سرمایه‌دارها به کسب‌و‌کارها جریان پیدا کند. در واقع اساسی‌ترین کارکرد بازار مالی این است که امکان تخصیص کارآمد سرمایه و دارایی‌ها در اقتصاد مالی فراهم شود.

شرکت‌ها برای شروع و گسترش فعالیت‌های خود به حجم بالایی از منابع مالی و تامین سرمایه نیاز دارند. در این شرایط نقش بازارهای مالی در اقتصاد جهانی پررنگ تر می‌شود. به عبارتی وجود بازارهای مالی این فرصت را فراهم می‌کند تا شرکت ها و همچنین دولت ها بتوانند منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کنند.

انواع بازار مالی

انواع مختلفی از بازار مالی وجود دارد که برخی از آن‌ها محدود به یک کشورند و برخی نیز در سطح جهانی و بین‌المللی هستند. مهم ترین این بازارها عبارتند از:

1- بازار سهام؛

2- اوراق قرضه؛

3- فارکس یا بازار تبادل ارزهای خارجی ؛

4- بازار مشتقات؛

5- بازار کالاها؛

6- بازارهای OTC؛

7- بازار رمز ارز؛

8- بازارهای پولی؛

- بازار سهام

بازار سهام یا بورس سهام در لیست قدیمی‌ترین و رایج ترین بازارهای مالی در جهان است که در آن سهام برخی شرکت‌ها توسط افراد سرمایه‌گذار به صورت عمومی معامله می‌شود. با گسترش فعالیت شرکت ها و کسب‌وکار آن‌ها، به تدریج ارزش سهام این شرکت ‌ها افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذارها از این راه به سود می‌رسند. بزرگترین بازار سهام در کشور ایران بازار بورس اوراق بهادار تهران است که تقریبا 45 سال قدمت دارد.

خرید و فروش سهام به صورت حضوری در سازمان بورس و یا غیرحضوری با استفاده از افراد واسطه به نام کارگزار می‌تواند انجام شود. کارگزار این امکان را فراهم می‌کند که افراد سرمایه گذار به اطلاعات شرکت‌ها،‌ قیمت لحظه‌ای سهام،‌ شرکت در عرضه اولیه سهام و ... به راحتی دسترسی و معاملات خود را بهتر انجام دهند.

- اوراق قرضه

نوعی از اوراق بهادار که توسط سرمایه‌دارها به صورت وام با مدت زمان و درصد سود مشخص، در اختیار افراد متقاضی قرار می‌گیرد، اوراق قرضه گوییم. به عبارت دیگر نوعی توافق بین فرد وام دهنده و فرد وام گیرنده (بدهکار) است که کلیه شرایط مربوط به وام در آن ذکر می‌شود. گاهی اسامی Debt Market، Credit Market  یا Fixed-income Market را نیز برای بازار اوراق قرضه به کار می‌برند. بازار اوراق قرضه دارایی‌ها را در قالبی شبیه اسکناس ایجاد و به خریدارها ارایه می‌کند.

- فارکس

بازار مبادله ارز یا به عبارتی بازاری که در آن ارز رایج کشورها از قبیل دلار، یورو،‌ پوند، فرانک و غیره با هم مبادله می‌شوند، بازار فارکس گویند که بزرگترین بازار مالی جهان است. این بازار یک بازار  غیر متمرکز (بدون مرکزیت) است یعنی هیچ مرکز فیزیکی در دنیا ندارد. بازار جهانی فارکس نرخ تبدیل ارز را برای همه ارزها تعیین می کند. در  این بازار تمامی بانک ها و موسسات مالی، تجار، شرکت های صادرات ، واردات و اشخاص حقیقی در آن ارزهای مختلفی مثل دلار، یورو، پوند و … را داد و ستد می کنند.

آموزش فارکس به همراه فیلم

- بازار مالی مشتقات

منظور از مشتقات یا ابزار مشتقه، یک قرارداد بین دو یا چند معامله گر روی ارزش برخی از دارایی‌های توافق‌شده مانند سهام شرکتها، کالا یا … است. این اوراق به تنهایی ارزشی ندارند و ارزش آن‌ها از ارزش دارایی‌های دیگر مثل اوراق قرضه،‌ سهام، شاخص های بازار و ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین و... مشتق شده و قیمت آن ها را دنبال می‌کند. به عبارتی یک دارایی مشتق‌شده به تنهایی فاقد ارزش ذاتی است و قیمت آن به ارزش یک دارایی دیگر مرتبط می‌شود.

یکی از مزیت‌های بازار مشتقات نسبت به بازاری مثل بازار سهام این است که امکان شرکت در قراردادهای پیشرفته‌تری از قبیل قراردادهای "اختیار معامله" و "معاملات آتی" و غیره در این بازار وجود دارد.

- بازار کالاها

بازار کالاها یا بازار بورس کالا، بازاری است که تولید کنندگان مواد اولیه و کالا، محصولات خودرا به افراد متقاضی می‌فروشند. به عبارت دیگر، محلی برای خرید و فروش دارایی‌ها و کالاهای فیزیکی مانند انواع کالاها از کشاورزی و صنعتی تا کالاهای نفتی و گازی است. با توجه به اینکه افراد معامله‌گر در ازای پرداخت پول، صاحب کالاهای واقعی می‌شوند به این بازارها، بازار اسپات (Spot Market) نیز می‌گویند.

عمده حجم معاملات مربوط به بازار کالاها عملاً در بازار مشتقات انجام می‌شود. زیرا در این بازارها معامله آسان تر است و معامله‌گرها مسئولیت کمتری دارند.

- بازارهای OTC

یکی دیگر از انواع بازار مالی، بازارهای OTC است. بازار مستقیم یا بازار OTC  (Over The Counter Markets) یک بازار غیر متمرکز است یعنی معاملات در یک مکان فیزیکی مشخصی انجام نمی‌شود بلکه به صورت الکترونیکی و بدون حضور کارگزار  صورت می‌گیرد. گاهی این بازارها را به نام فرابورس نیز می‌شناسند. به طور کلی در بازارهای  OTC حجم نقدینگی و مقررات کمتری وجود دارد. همچنین معاملات آن شفافیت بازارهای مالی دیگر را ندارد. برخی سهام خاص مانند سهام کوچک‌تر و یا سهام دارای ریسک مالی زیاد که شرایط معامله در بازار اصلی سهام را ندارند، در این بازار معامله می‌شوند.

- بازار مالی رمز ارز

در طی سالهای اخیر شاهد ظهور و گسترش بازار ارزهای دیجیتال بودیم که از دارایی های دیجیتالی غیرمتمرکز تشکیل می‌شود و بر اساس فناوری بلاک چین است. امروز تعداد زیادی از پروژه ها‌ی مختلف در  این حوزه بلاک چین وجود دارد و کوین یا همان دارایی دیجیتال مربوط به هر پروژه، در صرافی‌های مختلف خرید و فروش شده که بازار رمزارزها را تشکیل می‌دهند. معروف ترین ارزهای دیجیتالی درحال حاضر ؛ بیت کوین، اتریوم و تتر هستند.

(توضیح اضافه: رمز ارز به زبان ساده نوعی از ارزهای دیجیتالی است که به افراد این امکان را می‌دهد که پول خود را در یک فضای دیجیتالی انتقال دهند. رمزارزها در واقع نوعی از ارزهای دیجیتال هستند که رمزنگاری شده‌اند.  در کشور ما ایران دو اصطلاح رمز ارز و ارز دیجیتال معمولا به یک معنی به کار می‌رود و استفاده از ارز دیجیتال به جای رمز ارز در ایران رایج است).

- بازارهای پولی

در بازارهای پولی کالاهایی با قدرت نقدشوندگی بالا و دارای سر رسیدهای کوتاه معامله می شوند. امنیت سرمایه گذاری در بازارهای پولی بسیار بالاست و به تناسب از بازدهی کمتری نیز برخوردار هستند. به بیان دیگر، بازارهای پولی بازاری برای داد و ستد پول و سایر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول است که معمولا سررسید کمتر از یکسال دارند.

سخن آخر

در این مقاله انواع بازار مالی معرفی شد. گفتیم که این بازارها تامین مالی شرکت‌ها را بر عهده دارند و هدف اصلی از وجود آن‌ها تخصیص بهینه سرمایه و  افزایش گردش سرمایه است.

بیشتر بخوانید:مهم ترین اصطلاحات بورس